Khám phá Cù lao Giêng

Nhà thờ Cù lao Giêng là công trình kiến trúc cổ được linh mục Gafignol (thường gọi là cha Nho) cho khởi công xây dựng từ năm Ất Hợi 1875, đời Tự Đức. Việc xây dựng nhà thờ lớn ở một vùng đất cù lao hầu như cách biệt với thế giới bên ngoài lúc bấy giờ vô cùng khó khăn. Phần lớn các nguyên vật liệu phải mang từ bên Pháp qua. Năm Đinh Hợi 1887 đời Đồng Khánh, công trình hoàn thành.

Nhà thờ Cù lao Giêng có kiến trúc mang phong cách, dấu ấn Roman. Đến nay, trải hơn 120 năm, qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nhà thờ Cù lao Giêng vẫn tồn tại gần như nguyên vẹn. Có thể nói đây cũng là một di tích cổ xưa của Giáo hội Thiên Chúa giáo Việt Nam; theo tư liệu cũ, đây là ngôi thánh đường đầu tiên của xứ Nam kỳ xây dựng trước nhà thờ Đức Bà Sài Gòn đến 13 năm. Ngôi thánh đường uy nghi, thâm nghiêm với tháp chuông cao vút, các cột trụ tròn, vững chãi liên kết cùng các ô cửa, vòm gió và các tháp nhọn nhỏ hình khối đa giác, các cửa giả hình chữ U ngược, tạo thành một kiến trúc mang đậm phong cách châu Âu bề thế, đẹp mắt và hoành tráng.

Chùa Phước Thành.

Ở Cù lao Giêng còn có những ngôi nhà xưa được xây dựng từ đầu thế kỷ 20, có kiến trúc truyền thống với rường gỗ ba gian hai chái, tường gạch bao quanh bốn phía. Sân nhà thường có những chậu kiểng cổ với nhiều dáng hình thể hiện quan niệm, triết lý nhân sinh quan vũ trụ mang màu sắc Lão giáo như thế “tam cang ngũ thường”, “tam đa”, “Thái sơn”, “mẫu tử”, “cầu hiền”… rất đa dạng và phong phú.                                   

Đến Cù lao Giêng, du khách còn tìm đến vãn cảnh những ngôi chùa đẹp như: Chùa Ông Đạo, còn gọi là Thành Hoa tự; chùa Phước Minh (chùa Bà Vú) có ngọn tháp cửu trùng (chín tầng) và chiếc cổng tam quan nằm dọc theo con đường nhỏ như một bao lơn án ngữ tiền đình chùa tạo ra nét lạ về kiến trúc; chùa Phước Thành uy nghi, hoành tráng, sừng sững giữa một vùng quê yên bình, tĩnh lặng…

Cụm thánh đường Cù lao Giêng.

Ở Cù lao Giêng, ngay trước nhà lồng chợ Phủ Thờ (xã Bình Phước Xuân) có di tích lăng mộ của “Ba quan thượng đẳng”, là ba anh em xứ Cù lao Giêng - người anh cả là Nguyễn Văn Thư - đi theo Chúa Nguyễn Ánh có nhiều rất nhiều công trạng. Sau đó, cả ba anh em hy sinh ngoài chiến trường và về sau được vua Gia Long phong chức Thư Ngọc Hầu. Điều đặc biệt thú vị là ba ngôi mộ này có núm mộ rất lạ gợi sự tò mò cho khách tham quan. Khu mộ chỉ chôn các hình nhân tượng trưng, kích cỡ như người thật, được chở từ kinh đô Huế về bằng ghe bầu đi biển: nằm giữa (Thư Ngọc Hầu) núm đắp hình cá lý ngư, bên phải (Nguyễn Văn Kinh) núm  đắp hình con rùa (kim quy), bên trái (Nguyễn Văn Diện) núm đắp hình cá mực (mặc ngư). Khu mộ không bia ký nhưng thể hiện sự một ẩn ngữ thâm trầm, tinh tế: “mặc lý quy” tức ''về nơi yên tĩnh''!.    

Phủ Thờ hay còn gọi là Dinh Ba Quan Thượng đẳng - Nguyễn Tộc có từ năm 1909, được trùng tu, xây dựng theo kiến trúc cổ, mặt hướng ra sông Tiền. Vào phủ, ta sẽ gặp các công trình chạm, lộng gỗ tinh xảo và các vật dụng trưng bày như khánh, biển, liễn thờ, đồ minh khí, một số đầu tứ linh bằng gốm sứ hãy còn khá nguyên vẹn. Bên trong Phủ Thờ có bảy bàn thờ, gian giữa là bàn thờ chính thờ Thư Ngọc Hầu có tàn lọng, bài vị, minh khí, trên xiên ngang có tấm biển sơn son thếp vàng lớn đề ba chữ Hán “Bắc Đẩu Quang”... Hằng năm, vào các ngày 25, 26, 27 tháng 6 âm lịch, có đến hàng nghìn người tụ hội về Phủ Thờ tham gia lễ giỗ với đầy đủ nghi lễ cổ truyền, các màn trình diễn, vui chơi giải trí như hát bội, rước sắc từ Cao Lãnh về, múa lân cùng với các trò chơi dân gian phổ biến...  Phủ thờ Nguyễn Tộc đã được UBND tỉnh An Giang công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh vào năm 2001.

Đặng Hoàng Thám