Về Tiền Giang viếng lăng "Tứ Kiệt"

Tiền Giang ngày nay là tên, địa phận của một tỉnh nhưng xưa kia Đồng bằng sông Cửu Long tức miền Tây Nam Bộ về địa lý được phân chia thành hai khu vực: miệt Tiền Giang và miệt Hậu Giang.

Các tỉnh thuộc miệt Tiền Giang gồm có Đồng Tháp, Vĩnh Long, Trà Vinh, Bến Tre, Tiền Giang, Long An ngày nay. Các tỉnh thuộc miệt Hậu Giang nằm dọc bờ hữu ngạn sông Hậu bao trùm đến giáp biển Tây (vịnh Thái Lan) gồm các tỉnh, thành phố Cần Thơ, An Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang.

Năm 1861, ở huyện Cai Lậy thuộc tỉnh Định Tường (Tiền Giang) lúc ấy có “Bốn Ông” nổi lên khởi nghĩa đánh Tây rất quyết liệt và dũng cảm, được gọi là “Tứ Kiệt”. Đó là những anh hùng nông dân chân đất đầu trần, xuất thân từ các trại “đồn điền” (giống như các nông trường ngày nay). Theo tiểu sử được ghi ở bia ký Lăng Tứ Kiệt, bốn ông là: Trần Công Thận (? - 1871) tự là Phượng, người ở xóm Võng, làng Mỹ Trang, nay thuộc ấp Mỹ Phú, xã Long Khánh, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang. Ông là người chỉ huy, tổ chức của cuộc nổi dậy chống Tây nên nhân dân gọi tôn là Ngươn soái Thận. Nguyễn Thanh Long (1820 - 1871) còn gọi là Đề Long, người ở ấp Cẩm Hòa, xã Cẩm Sơn, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang, là người tham mưu, đề ra các kế sách cho nghĩa quân; Ngô Tấn Đước (? - 1871) ở xã Tân Hội, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang; Trương Văn Rộng (? - 1871) ở xã Tân Lý Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang.

Lăng Tứ Kiệt ở Tiền Giang.

Năm 1861, sau khi đại đồn Kỳ Hòa do Nguyễn Tri Phương chống giữ bị vỡ trận, Gia Định thất thủ, tiếp sau đó giặc Pháp hạ thành Mỹ Tho và xâm chiếm toàn tỉnh Định Tường. Các tướng như Trương Định, Võ Duy Dương lui về vùng phụ cận, tiếp tục mộ binh kháng chiến chống Pháp. “Bốn Ông Cai Lậy” (theo cách gọi dân gian) tham gia cuộc khởi nghĩa do Thiên Hộ Võ Duy Dương khởi xướng và lãnh đạo ở vùng Cai Lậy, Cái Bè, Thuộc Nhiêu, Đồng Tháp Mười… góp phần tạo nên những chiến thắng oai hùng.

Trong những chiến công của nghĩa quân Tứ Kiệt, có hai trận đánh được xem là oanh liệt, tiêu biểu nhất: là cuộc tấn công vào thành Mỹ Tho và trận thiêu hủy đồn Cai Lậy. Do từng kinh qua chiến trận và rất có kinh nghiệm với lối đánh du kích nên mặc dù vũ trang thô sơ, bốn ông đã chủ động tấn công quân Pháp khiến chúng chịu nhiều tổn thất. Khuya ngày 1-5-1868, nghĩa quân bí mật đột kích vào thành Mỹ Tho đốt kho lương, giết được một số tên giặc. Đêm Giáng sinh 24-12-1870, nghĩa quân tấn công, thiêu hủy đồn Cai Lậy và dinh Tham biện. Tiếng tăm nghĩa quân Tứ Kiệt ngày càng lừng lẫy và liên tiếp lập nhiều chiến công ở Mỹ Quý, Cái Bè và Thuộc Nhiêu…

Cuộc khởi nghĩa của Tứ Kiệt về sau đành chịu thất bại trước sự bao vây và đàn áp dã man của quân xâm lược Pháp. Trong một trận càn quét quy mô có sự tham gia của Tổng đốc Trần Bá Lộc, Tổng đốc Đỗ Hữu Phương là những tên tay sai gian ác và xảo quyệt, bốn ông cùng 150 nghĩa quân bị bắt. Ngày 14-2-1871 (nhằm ngày 25 tháng Chạp năm Canh Ngọ), giặc đưa bốn ông ra pháp trường hành quyết, bêu đầu ở chợ Cai Lậy nhằm uy hiếp tinh thần của dân chúng, sau đó vùi dập ở bến sông cạnh chợ. Gia đình chỉ mang thân mình các ông về quê nhà, gắn chiếc đầu giả làm bằng đất sét vào chôn cất.

Kính phục, cảm kích trước sự hy sinh oanh liệt vì nước của bốn vị anh hùng, nhân dân Cai Lậy đã bí mật mang thủ cấp của bốn ông an táng và đắp mộ, hương khói trang nghiêm. Ngôi mộ nơi chôn bốn thủ cấp từ năm 1871 bằng đất, xung quanh có hàng rào bằng cây cau sơn vôi trắng. Đến năm 1954, nhân dân Cai Lậy xây dựng lại ngôi miếu và bốn ngôi mộ tượng trưng bằng xi măng song song và gần sát nhau, xung quanh có hàng rào sắt kiên cố ngay trên nấm đất cũ. Khu vực này gọi là lăng Tứ Kiệt. Năm 1967, ngôi miếu và khu mộ bốn ông được trùng tu quy mô hơn.

Lăng Tứ Kiệt tọa lạc tại đường 30-4, thị trấn Cai Lậy, huyện Cai Lậy (tỉnh Tiền Giang).

Tại Lăng Tứ Kiệt, hằng năm vào ngày 25 tháng Chạp âm lịch, nhân dân Cai Lậy tập trung về tảo mộ và làm giỗ rất trang trọng, thành kính tưởng nhớ bốn người anh hùng vì nước quên mình, vì dân giết giặc, nêu tấm gương sáng ngời cho hậu thế.

Mai Lý