Chọn trường và chọn nghề phù hợp cần dựa trên những tiêu chí của bản thân

Vào trước mỗi mùa thi, các trường đều tiến hành công tác tư vấn chọn trường, tư vấn nghề cho học sinh cuối cấp. Ở các buổi tư vấn, hướng nghiệp, các trường đều hướng các em học sinh vào việc chọn trường, chọn nghề cho phù hợp. Song trên thực tế, trước nhiều cơ hội lựa chọn, trước xu thế chọn những ngành “hot”, trường “hot” như hiện nay thì việc một bộ phận học sinh chưa biết rõ về nghề mình sẽ chọn, trường mình sẽ chọn diễn ra phổ biến. Các em cứ thấy ngành nào có nhiều thí sinh đăng ký thì mình cũng đăng ký cho “oai” còn thi cử lại là chuyện khác. Điều đó dẫn đến tình trạng, nhiều em học sinh chọn nghề, chọn trường không phù hợp với khả năng, nguyện vọng của mình. Nhiều trường, số lượng thí sinh đăng ký vào quá đông, có trường lại vắng vẻ.

Muốn lập nghiệp thì phải học đại học là suy nghĩ của nhiều học sinh hiện nay khi chọn trường thi. Các em cho rằng, nếu không vào được các trường điểm thì cũng “mon men” khu vực các trường dân lập, tư thục, miễn là đại học. Còn học cao đẳng, trung cấp bây giờ là lỗi thời. Đó là một quan niệm sai lầm trong chọn trường của thí sinh, càng sai lầm hơn khi học sinh đó có học lực trung bình, học lực yếu nhưng muốn “với” cao hơn với khả năng của mình. Cùng với quan niệm trên là suy nghĩ một số trường như y, dược, bách khoa, cảnh sát, an ninh… khi ra trường có thể xin việc một cách dễ dàng; những trường khác ra dễ thất nghiệp. Chính vì vậy, xu thế “nhất y, nhì dược…” đang trở lại trong giai đoạn hiện nay.

Qua thực tế nhiều năm làm công tác hướng nghiệp, tư vấn chọn nghề, chọn trường cho học sinh cuối cấp, xin đưa ra một số tiêu chí sau đây để giúp thí sinh có những sự lựa chọn sáng suốt trước ngưỡng cửa của cuộc đời mình:

Thứ nhất là trình độ bản thân. Đây là tiêu chí số một cần phải có đối với bất kỳ học sinh nào. Muốn chọn trường nào, nghề nào cho phù hợp thì học sinh phải xem lực học của mình ra sao, là giỏi, khá hay trung bình, yếu. Có thể vẫn là nghề đào tạo mà học sinh yêu thích nhưng học lực của bản thân chỉ ở mức trung bình thì không thể đỗ vào trường có điểm chuẩn là 8 điểm/môn, học sinh có thể chọn trường khác vẫn ngành ấy có điểm số đầu vào thấp hơn thì kết quả có thể khả thi hơn. Còn nếu học sinh có lực học yếu, các em có thể được tư vấn và thi vào các trường trung học chuyên nghiệp để rồi cũng ngay tại trường đó, các em có thể được đào tạo liên thông trong kế hoạch đào tạo của nhà trường.

Thứ hai là khả năng của bản thân. Ai cũng xác định được điều này bởi mỗi học sinh đều nhận thấy khả năng của mình có thể làm được việc này, nghề này trong tương lai. Thực tế cho thấy, nhiều học sinh chọn thi vào các trường năng khiếu đặc thù như múa, hội họa, hát… thì những học sinh này đều có những khả năng đặc biệt nhất định mặc dù những khả năng này mới chỉ là tiềm ẩn, chưa được khai thác. Hoặc những nghề như phi công, hàng hải, hàng không, khai mỏ… cần những người năng động, thích nghi với mọi hoàn cảnh và môi trường làm việc.

Thứ ba là tính cách cá nhân. Đây là tiêu chí tưởng như không có gì quan trọng và không quyết định nhiều nhưng nó lại là yếu tố giúp thí sinh làm căn cứ để chọn nghề, chọn trường. Mỗi người có một tính cách khác nhau và mỗi tính cách ấy sẽ giúp bạn chọn được một nghề phù hợp. Bởi mỗi nghề đều quy định một tính cách đặc thù của nó. Ví dụ như nghề y đòi hỏi sự kiên nhẫn, luôn bình tĩnh trước mọi tình huống xảy ra để bảo đảm cho công việc được thông suốt.

Thứ tư là sức khỏe. Đó là tiêu chí không thể thiếu mà mỗi thí sinh đều nhận ra được. Căn cứ vào sức khỏe, thể lực của mình để chọn nghề cho cả đời mình là việc làm rất quan trọng và cần thiết. Một học sinh gầy gò, hay ốm, thấp bé khó lòng có thể chọn nghề an ninh, hay làm giáo viên thể dục trong tương lai. Học sinh căn cứ vào sức khỏe có thể biết với sức khỏe như hiện tại sẽ làm được công việc gì.

Thứ năm là “túi tiền”, hay nói cách khác là khả năng kinh tế của gia đình. Tiêu chí này thí sinh cũng cần căn cứ khi lựa chọn nghề nghiệp đào tạo và việc làm trong tương lai. Mỗi học sinh sẽ có một hoàn cảnh gia đình khác nhau và tất nhiên sẽ có khả năng kinh tế khác nhau. Các em sẽ căn cứ vào thực lực gia đình, thu nhập của cha mẹ để chọn một trường đào tạo không vượt quá khả năng của gia đình mình rồi khi ra trường có thể xin việc thuận lợi.

Có thể có rất nhiều tiêu chí khác để học sinh căn cứ trong quá trình chọn trường, chọn nghề phù hợp. Nhưng có thể thấy, việc xác định những tiêu chí liên quan đến bản thân mình từ khả năng đến sức khỏe, nguyện vọng và lòng yêu nghề sẽ giúp các em có được một nghề thật bền vững trong tương lai.

 Nguyễn Thế Lượng