Một triệu đô la Mỹ cho Khu V đánh Mỹ

Tháng 8-1969, đồng chí Trương Chí Cương (Tư Cương), Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Phó Bí thư Khu ủy V ra Hà Nội dự họp do Trung ương triệu tập. Nhân dịp này, đồng chí Nguyễn Văn Cao, Phó Văn phòng Khu ủy V phụ trách công tác hành chính được cử đi cùng để xin Trung ương hỗ trợ Khu V một số yêu cầu thiết yếu phục vụ cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra.

Lúc này Mỹ đã xuống thang chiến tranh, ngừng ném bom miền Bắc. Đường 559 đã khai thông nhưng chưa thuận tiện cho xe cơ giới, nên đoàn phải đi bộ gần cả tháng trời mới đến được làng Ho ở Quảng Bình, từ đây có ô tô đón, tiếp tục đi ra thủ đô.

Đầu tháng 9-1969, đoàn công tác đến nơi, ở nhà khách 103 Quán Thánh. Lúc này Bác Hồ vừa qua đời. Hà Nội trầm lặng đau thương! Trong những ngày tang lễ Bác, đồng chí Tư Cương thường xuyên túc trực ở Hội trường Ba Đình.

Tuần tang lễ đi qua, đoàn công tác mới tiến hành công việc của mình. Thường ngày đồng chí Nguyễn Văn Cao đến văn phòng Trung ương báo cáo tình hình với đồng chí Phó Văn phòng; sau đó báo cáo cho Bảo tàng Cách mạng, đồng chí Xuân Thủy và bà Nguyễn Thị Bình ở Hội nghị Pari mới về và cho các nhà báo, nhà văn... Sau đó, đồng chí Cao theo đồng chí Tư Cương đến các cơ quan: Ban Thống nhất, Bộ Văn hóa - Thông tin và Ban Tham mưu - Bộ Quốc phòng để xin viện trợ.

Những yêu cầu thiết yếu cho Khu V đều đạt được kết quả mong muốn: Một số vũ khí được cấp; đội xe con 6 chiếc cùng với 10 lái xe; đội tuồng 15 người có cả nam, nữ diễn viên và đầy đủ nhạc cụ. Nhận xe xong, đội xe con đêm nào cũng đưa xe ra vùng nông thôn tập đi đèn gầm và tập lái trong đêm tối; đội tuồng suốt ngày tập dượt để vào Khu V kịp biểu diễn.

Còn một "món hàng đặt biệt" được Trung ương quan tâm hỗ trợ, mà lúc đó rất ít người biết do nguyên tắc bí mật trong chiến tranh. Chuyện đó đến bây giờ kể lại nghe như mới toanh. Chuyện như thế này: Gần đến ngày rời Hà Nội trở về, đồng chí Trương Chí Cương đưa đồng chí Nguyễn Văn Cao đến Ngân hàng Nhà nước Việt Nam để nhận "món hàng đặc biệt" của Trung ương chi viện cho khu V đánh Mỹ. Đó là một triệu đô la Mỹ! Một số tiền rất lớn. Đồng chí Tư Cương dặn đi dặn lại đồng chí Nguyễn Văn Cao là: "Trên đường đi dù gian nan nguy hiểm thế nào, cũng phải bảo đảm số tiền này về Khu V và phải khẩn trương chuẩn bị để dịp Tết Nguyên đán sắp đến, ngưng bắn giữa ta và địch thì tranh thủ đưa đoàn về Khu V an toàn".

Lúc đi ra gần cả tháng trời, nhưng khi về nhờ có xe nên chỉ mất khoảng 7 ngày, dù đi đường không phải dễ dàng và thông suốt. Xe chở đoàn tuồng bị lật! May là không ai bị việc gì, nên sau khi sửa chữa xong, xe tiếp tục chạy. Lại đến lượt xe chở đồng chí Cao (có một triệu đô la Mỹ trên đó), khi qua phà Bản Đông bị vỡ cầu. Đành để hàng hóa lại trên xe, đồng chí chỉ lo mang ba lô tiền vào tạm trú ở trạm xe trên tuyến đường, rồi ngủ dưới hầm mấy ngày, chờ cho xe sửa chữa xong mới tiếp tục đi. Đêm ở đường Trường Sơn, pháo sáng địch bắn rực cả núi rừng, tiếng bom đạn râm ran khắp nơi, mọi người luôn ở trạng thái chiến đấu. Đúng là gian khổ, ác liệt của công cuộc "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước".

Về đến được Khu V, 1 triệu đô la Mỹ của Trung ương viện trợ được bảo đảm giữ nguyên không mất một đồng, Ban Kinh tài Khu V do đồng chí Tám Tú, Thường vụ Khu ủy V làm Trưởng ban vô cùng phấn khởi tiếp nhận một triệu đô la ấy và tỏ lời khen ngợi đồng chí Cao đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Niềm hân hoan phấn khởi thể hiện trên nét mặt mọi người. Một triệu đô la Mỹ đến giữa lúc cả Khu V đang gặp nhiều khó khăn về hậu cần, lương thực. Nó đã đáp ứng kịp thời để quân dân Khu V tăng thêm sức mạnh đánh thắng quân Mỹ trong các năm đó và đến đầu năm 1975 cùng với Trung ương đột phá mở màn chiến dịch giải phóng Tây Nguyên rồi giải phóng Đà Nẵng tiến đến giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Đỗ Hùng Luân

(Theo hồi ký của đồng chí Nguyễn Văn Cao, nguyên Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo, Trưởng ban Khoa giáo, Trưởng ban LS Đảng, Giám đốc Trường Đảng và Tổng Biên tập Báo Dak Lak thời kỳ 1977-1986)