Lễ cúng thần Rừng của dân tộc Pu Péo

 

Lễ cúng thần Rừng. Ảnh: Internet

Đây là lễ hội có từ lâu đời, tồn tại và phát triển cùng với nhiều thế hệ người Pu Péo; là sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng dân gian, gắn với đời sống triết lý đa thần của cư dân nông nghiệp như: Thần suối, thần sông, thần núi, thần rừng, thần cây...đã tạo ra sắc thái văn hóa riêng trong đời sống cộng đồng. Lễ hội không những có giá trị sâu sắc về tinh thần mà còn khẳng định vai trò, vị trí của cộng đồng gắn với thiên nhiên.

Hòa đồng cùng thiên nhiên, tôn trọng, bảo vệ thiên nhiên, coi rừng là bạn, gắn bó với rừng, bảo vệ rừng đã trở thành ý thức chung của cộng đồng người Pu Péo, được thể hiện ở từng gia đình, làng bản. Vì thế, khu vực nào có người Pu Péo sinh sống, rừng thường được bảo vệ rất tốt, nhất là khu rừng thiêng: việc bảo vệ rừng để có nước làm ruộng và có gỗ làm nhà luôn được truyền tụng từ đời này sang đời khác 

 

Phố Là thanh bình. Ảnh: Internet

Lễ cúng thần Rừng được tổ chức vào ngày 6-6 âm lịch hằng năm, với những nghi thức trang trọng nhất. 

Buổi lễ diễn ra ở rừng cấm - rừng thiêng đầu bản, ông thầy cúng kính cẩn thay mặt bà con úp mặt vào một thân cây lớn, quỳ lạy bốn phương trời tám phương đất hai hồi, mỗi hồi ba lần để mong thần Rừng, thần Nước che chở cho bản làng.

Người Pu Péo luôn hiểu rằng, giữ rừng là giữ nguồn nước, cầu thần Nước là cầu thần Rừng cho nên, ngày Tết, trai gái ở bản Pu Péo mới nô nức kéo nhau ra suối gánh “nước vàng nước bạc” về nhà cầu may.

Đồ lễ được bày biện trên những cái nong hoặc lá chuối rừng, bàn thờ được dựng bằng cây trúc màu xanh, cao gần hai mét, quay mặt về phía đỉnh núi cao. Những vuông cơm tẻ giã nhuyễn, nặn thành bánh, xắt khúc được bày biện cẩn thận trong những cái nong tròn. Nhiều miếng cơm được xếp thành hàng thành lối trên lá chuối tươi, (mỗi nắm cơm tượng trưng cho một vị thần, người Pu Péo theo tín ngưỡng đa thần: thần Rừng, thần Trời, thần Đất, thần Suối, thần Gió…) Trên mỗi nắm cơm là một mẩu trứng gà luộc (quả trứng luộc, bóc vỏ, sau đó xắt ra). Dưới chân bàn thờ làm bằng trúc tươi, lót lá chuối tươi xanh có buộc hai con gà vẫn còn sống nguyên, mỗi con gà buộc dây, dây cắm vào một cái cọc. Xung quanh là bình rượu và những cái chén. Cách bàn thờ một chút, là một cái cọc khác, có buộc một con dê cái vẫn sống, lông màu đen. 

 

Thi đấu thể thao trong Lễ hội. Ảnh: Báo Hà Giang

Lễ cúng kéo dài vài tiếng đồng hồ, thầy cúng cầm một cành trúc tươi, còn nguyên cả lá, khua đi khua lại suốt thời gian hành lễ, có lúc tay lại cầm một quả bầu khô. Bài cúng thể hiện sự thành kính của con người xướng lên trước thần Rừng, thần Trời, thần Đất, thần Nước, mời họ về chứng kiến lễ cúng, hưởng thịt gà, thịt dê và phù hộ cho con người khoẻ mạnh, mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi. Cầu cho rừng ngày một xanh tốt chở che con người. Bà con trong thôn xin thề trước thần Rừng, sẽ giữ gìn rừng thật tốt, ai săn bắn, chặt cây trong rừng thì sẽ bị thần Rừng trừng phạt. Rừng tốt tươi, trời đất giao hoà, bảo hộ cho cuộc sống của bà con Củng Chá. Mưa không gây lũ, nắng không gây hạn, bão gió sấm sét không đánh chết người

 

“Ơ các thần thánh tổ tiên (...)

Đừng cho sét đánh xuống ruộng.

Gió, đừng cho nó to.

Bão, đừng cho nó lớn.

Mưa, đừng cho nó nhiều

Nước vào ruộng, nước đủ cho lúa uống

Nắng, đừng cho hạn hán.

Thấy gió về, đẩy gió lên núi.

Thấy mưa nhiều, đuổi nước xuống khe.

Thấy bão về thì quạt bão đi”...

 

Lời cúng rù rì, có lúc vang xa bay ngược lên các triền rừng già. Lễ cúng chia làm ba giai đoạn, đoạn đầu cả con gà và con dê cái còn sống nguyên; đoạn hai, chúng đã bị đám thanh niên cắt tiết; đoạn ba, gà được luộc thơm phức, dê được thui vàng ruộm. Liên hoan kết thúc buổi lễ, mọi người cùng ăn uống luôn tại địa điểm cúng. Những nhà nào không tham dự, cũng được chia phần, khắc có người mang về tận nơi. Những người có mặt phải ăn hết thịt, uống hết rượu ngay tại bãi cỏ xanh bìa rừng để cầu may mắn. 

 

Suốt cuộc đời người Pu Péo gắn với rừng. Bà con quan niệm rất rõ, họ chỉ cúng tổ tiên 5 đời trở lại trong nhà mình; còn tổ tiên trước 5 đời, các vị thường ở trong rừng, ngụ tại các gốc cây đa to. Cho nên, tín ngưỡng thời cùng rừng, với người Pu Péo, cũng chính là cúng tổ tiên

 

Trong thời gian một ngày, với không khí tưng bừng, đoàn kết của các dân tộc trong xã, phần lễ đã được các nghệ nhân dân gian dân tộc Pu Péo thực hiện nghiêm túc, bảo đảm những yêu cầu cơ bản theo phong tục tập quán truyền thống của Lễ cúng thần Rừng. Phần hội được toàn thể nhân dân trong xã tham gia hưởng ứng sôi nổi, với những nội dung thi đấu các môn thể thao truyền thống như đẩy gậy, kéo co, đánh yến, chơi “ào”, nhảy cóc. Ngoài ra, còn có chương trình múa hát các làn điệu dân ca, hát đối đáp, giao duyên được các nghệ nhân dân gian của xã trình bày, thể hiện được cuộc sống hằng ngày của bà con dân tộc Pu Péo

 

H.T ( Tổng hợp)