Rắn thần Naga trên kiến trúc đền chùa Sóc Trăng

Đến Sóc Trăng điều dễ nhận thấy là hầu như đền chùa nào của người Khmer cũng đều có hình tượng rắn thần Naga, tạo cho các ngôi chùa nơi đây một tổng thể kiến trúc riêng biệt, độc đáo.

Rắn thần Naga có hình dáng của một con rắn mang bành lớn, thường xuất hiện với nhiều cái đầu trên cùng một thân rắn (năm đầu, bảy đầu). Trong các đền chùa của người Khmer, rắn Naga thường được đặt ở vị trí che lấy Đức Phật, hoặc ở trước chùa, bên lan can, trên mái chùa, cuộn dưới hiên rồi nhô ra rầm mái… Miệng rắn thần mở to, răng sắc nhọn; đôi khi có ngọn lửa cách điệu bùng lên từ trên đầu và mắt rắn tròn xoe rực cháy. Rắn thần Naga xuất hiện ở đền chùa mang ý nghĩa bảo hộ Đức Phật, bảo vệ không gian yên tĩnh, thanh sạch chốn chùa chiền. Đồng thời rắn còn biểu trưng cho sự thịnh vượng, sinh thành, phát triển, nâng đỡ và ổn định thế giới.

Tượng rắn thần Naga ở chùa Dơi.

Tọa lạc tại phường 5, thành phố Sóc Trăng, Botum Vong Sa Som Rong là một trong những ngôi chùa cổ nhất Sóc Trăng (có niên đại trên 600 năm) hằng năm thu hút đông đảo khách du lịch, phật tử khắp nơi đến dâng hương, thưởng ngoạn cảnh chùa. Làm nên kiến trúc tuyệt đẹp của chùa có hình tượng rắn Naga bảy đầu được chạm trổ tinh xảo. Ở bên phải lối đi vào chùa có ngôi bảo tháp đồ sộ màu xám tuyệt đẹp được xây dựng công phu và những phù điêu đắp nổi tỉ mỉ trong từng đường nét. Ngôi bảo tháp có bốn mặt, mỗi mặt đều có một cầu thang dẫn lối lên trên. Hai bên cầu thang của mỗi mặt là đôi rắn thần Naga năm đầu trong tư thế vươn cao đầu về phía trước, vừa như đón chào, vừa như bảo vệ. Bốn cửa của bảo tháp tượng trưng cho “từ, bi, hỉ, xả”, trong bảo tháp là tượng Phật Thích Ca hướng mặt về phía đông, khuôn mặt phúc hậu cứu độ chúng sinh.

Rắn thần Naga tại ngôi bảo tháp trong chùa Botum Vong Sa Som Rong.

Hình tượng rắn thần Naga còn xuất hiện trong kiến trúc chùa Dơi (còn gọi là chùa Wathserâytêchô - Mahatup hay chùa Mã Tộc) thuộc khóm 9, phường 3, thành phố Sóc Trăng. Gọi là chùa Dơi vì có đàn dơi hàng vạn con sống ở đây nhiều năm. Kiến trúc của chùa Dơi rất độc đáo, là sự giao thoa, kết hợp giữa kiến trúc Campuchia và Việt Nam. Trên 400 năm tuổi, qua nhiều lần tu sửa, chùa Dơi vẫn giữ được nguyên vẹn kiến trúc cổ. Chùa thờ duy nhất Phật Thích Ca của cộng đồng dân tộc Khmer Nam Bộ tại tỉnh Sóc Trăng. Đến đây, du khách sẽ gặp hình rắn Naga uốn lượn ở một số vị trí của chùa như: đầu mái phía đầu hồi, trên cổng chùa… Rắn thần Naga ở đây cũng mang ý nghĩa bảo vệ ngôi chùa, giữ gìn tôn nghiêm cho ngôi chùa.

Không chỉ chùa Som Rong và chùa Dơi, những ngôi chùa khác của đồng bào Khmer Nam Bộ tỉnh Sóc Trăng đều có hình tượng rắn thần Naga. Nó trở thành một biểu tượng đặc trưng, mang ý nghĩa tâm linh của đồng bào Khmer.

 Hoàng Khánh Duy