Lễ cúng thần Sấm của người Cor

Theo già làng Trần Văn Hành (81 tuổi, thôn 2A, xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam cho biết: Thần Sấm (sông Sôi) là một vị thần dữ. Thời gian tổ chức lễ cúng thần Sấm không được ấn định cụ thể nhưng thông thường hằng năm khi dân làng ăn Tết Giã rạ xong thì tổ chức lễ cúng thấn Sấm gắn với lễ ăn trâu. Nếu trong làng có nhiều gia đình tổ chức, thì thời gian tiến hành ở từng gia đình phải cách nhau 3 ngày. Cúng thần Sấm là cách để cộng đồng người Cor bày tỏ sự kính trọng, mong thần Sấm phù hộ điều tốt cho người dân, gia đình làng bản mà không gây điều xấu cho họ.

Sở dĩ người Cor tổ chức lễ cúng thần Sấm bởi vì thuở xa xưa, mỗi khi người Cor tổ chức lễ ăn trâu thì các vị thần linh đều sai chim Chèo bẻo (Síp plít) báo cho dân làng biết khi tổ chức lễ ăn trâu phải tiến hành cúng thần Sấm. Theo phong tục, thời gian tổ chức lễ cúng thần Sấm chỉ diễn ra trong một ngày nên mọi sự chuẩn bị cho lễ này diễn ra từ trước đó 6-7 ngày, từ khâu mời bà con, họ hàng, anh em ở làng khác đến chuẩn bị thực phẩm, heo gà, cá, bánh, rượu... Chủ lễ (chủ nhà của gia đình và già làng đại diện cho làng tổ chức) phân công nhiệm vụ cho tất cả các thành viên trong gia đình, trong làng mỗi người mỗi việc (cả chủ nhà và già làng) lên rừng chọn cây gỗ thật chắc, đẹp và nứa về làm cây nêu và làm bàn thờ cúng. Lễ vật trong lễ cúng thần Sấm gồm: trầu, cau, rượu, gạo, thuốc, bánh lá dong, cơm nếp nướng trong ống nứa, trái cây, 1 miếng quế khô, 10 con gà, cá niêng, 1 con heo khoảng 15 kg. Khi lễ vật đã bày xong, bà con trong gia đình và trong làng tụ tập về nơi bàn cúng và cây nêu, cùng lúc chủ lễ dâng rượu khấn vái gọi thần linh (mo hít), ma tốt (ka-mút-láep), ông bà tổ tiên người Cor về dự chung vui. Kết thúc nghi lễ cúng rượu, chủ lễ cùng những thanh niên Cor trong trang phục truyền thống đánh chiêng. Người Cor tin rằng khi tiếng chiêng cất lên cũng là lúc thần Sấm đã hiện diện về chứng kiến lòng thành của gia đình và làng bản.

Những người già am hiểu phong tục tập quán người Cor làm và dựng cây trong nghi lễ cúng thần Sấm.

Tiếp sau đó, chủ lễ tiến hành cúng heo sống với nghi thức dùng con dao nhọn đâm nhẹ vào con heo tượng trưng. Sau nghi thức này, cồng chiêng lại được đánh lên, phụ nữ với trang phục đẹp nhất cùng nhau múa điệu kađấu truyền thống. Sau 3 vòng múa thì kết thúc cũng là lúc heo, gà sống tiếp tục đem đến đặt chỗ cây nêu và bàn thờ cúng. Khi cúng xong, heo, gà được chọc tiết và mổ tại chỗ rồi mang đi chế biến các món ăn truyền thống để chủ lễ tiến hành lễ cúng chín dâng lên cúng thần linh, thần Sấm, ông bà tổ tiên người Cor. Cồng chiêng tiếp tục được đánh lên, phụ nữ cùng nhau múa điệu kađấu trong 2 vòng. Đến đây, nghi lễ cúng thần Sấm kết thúc, bà con quây quần bên nhau cùng uống rượu, ăn uống trò chuyện trong không khí vui vẻ.

Theo quan niệm của người Cor, để bày tỏ lòng thành kính với thần Sấm, trong khi ăn đàn ông Cor bao giờ cũng dùng que nhọn xâu các miếng thịt lại với nhau để ăn. Phụ nữ Cor trong thời gian mang thai cũng được ăn thêm những thức ăn như để tăng thêm sức mạnh. Đây là quy định chỉ có trong lễ cúng thần Sấm còn các lễ khác không có.    

Lễ cúng thần Sấm đã phản ảnh một phần những nét đặc trưng trong đời sống tín ngưỡng dân gian của tộc người Cor ở huyện vùng cao Bắc Trà My. Lễ cúng thần Sấm còn là không gian cho những sinh hoạt văn hóa của người Cor như diễn tấu cồng chiêng, điệu múa kađấu, làn điệu dân ca agiới, xadru truyền thống.      

Nguyễn Văn Sơn