Làng gốm giữa đại ngàn Trường Sơn

Các công đoạn làm gốm ở Cơ Noong bắt đầu từ việc lấy đất ở cánh đồng K’ool – một loại đất sét pha cát, lẫn nhiều tinh thể thạch anh. Các bà, các chị tận dụng một tảng đá lớn tương đối bằng phẳng nằm ở trong làng như là cái cối để bỏ đất sét lên trên và thêm nước vào rồi dùng chày giã nhỏ cho đến khi đất có độ dẻo thích hợp. Đất này có thể được cất để sử dụng dần; trước khi bắt tay chế tác đồ gốm, họ lại phải tiếp tục giã một lần nữa cho thật nhuyễn. Cách làm gốm của người làng Cơ Noong đặc biệt ở chỗ là các nghệ nhân không dùng bàn xoay như phương thức làm gốm thủ công những nơi khác, mà hoàn toàn dùng đôi bàn tay khéo léo của mình để nặn ra những sản phẩm gốm.

Phụ nữ làng Cơ Noong đang nặn gốm.

Việc làm gốm gắn bó với phụ nữ Cơ Noong từ xa xưa. Các cô gái từ 7-10 tuổi trở lên bắt đầu học nghề gốm, họ phải biết nhào đất, nặn gốm và làm được các sản phẩm từ ấm, niêu đất đến chum, vại đựng nước, đựng  rượu.  Thiếu nữ về nhà chồng phải biết nung gốm, nấu cơm, nấu nước bằng nồi đất nung do chính tay mình làm ra. Để làm ra được một sản phẩm gốm cũng lắm vất vả, công phu và qua những sản phẩm gốm có thể thấy được tay nghề làm gốm điêu luyện của những nghệ nhân gốm Cơ Noong. Nhưng có lẽ do ở miền núi cao xa xôi hẻo lánh, cuộc sống tách biệt với thế giới bên ngoài nên sản phẩm gốm Cơ Noong chỉ chú trọng công năng sử dụng mà ít được chăm chút về trang trí hoa văn, họa tiết trên mỗi tác phẩm. Sản phẩm gốm đẹp hay xấu là hoàn toàn phụ thuộc vào tay nghề của người làm. Các công đoạn sản xuất rất công phu: Khi gốm được nặn xong, phải mang để vào trong bóng râm, dùng lá chuối đậy lại che nắng mưa, để chừng 2 ngày cho gốm khô đều. Sản phẩm gốm Cơ Noong không dùng lò nung mà được nung lộ thiên. Khi gốm đã khô, mang gốm xếp thành từng lớp theo dạng hình khối và sắp củi dày vào nhau để nung. Gốm đẹp hay xấu còn phụ thuộc vào khâu nung, củi đốt lúc đầu phải nhỏ lửa tránh gốm bị nứt và đốt chừng nửa ngày thì không đốt nữa rồi để chừng hai ngày cho gốm nguội đi là có thể đem dùng được.

Hiện nay, nghề làm gốm ở Cơ Noong bị mai một dần trước xu thế phát triển của xã hội khi các loại hàng hóa sản phẩm cơ khí, điện tử ra đời. Việc phục dựng, lưu truyền gìn giữ và phát huy các làng nghề như làng gốm Cơ Noong  là rất cần thiết và cần có sự quan tâm của các cấp chính quyền cũng như các ngành chức năng.

Hồng Lâm