Độc đáo lễ cúng mừng sức khỏe của người Êđê

Lễ cúng mừng sức khỏe được coi là một nghi lễ vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân tộc Êđê. Lễ cúng nhằm tỏ lòng thành kính đến các đấng thần linh và mong muốn thần linh che chở, phù hộ cho con cháu được mạnh khỏe, thành đạt.

 

Một ngày cuối tháng 5, ngôi nhà dài của ông Y Du Niê ở buôn Khal, xã Cư Pơng, huyện Krông Búk trở nên đông vui hơn hẳn bởi hoạt động phục dựng nghi lễ cúng mừng sức khỏe. Các thanh niên tất bật phụ giúp người già chuẩn bị cột nêu, buộc rượu, treo chiêng. Đàn ông trung niên làm thịt heo, chuẩn bị lễ vật; chị em phụ nữ nhanh tay chuẩn bị các món ăn...

 

Ông Y Du Niê cho biết, hôm nay gia đình ông cúng mừng sức khỏe cho em vợ. Đây là nghi lễ không thể thiếu trong vòng đời mỗi người con đồng bào Êđê. Theo ông Y Du, trong vòng đời, mỗi người sẽ được cúng sức khỏe 3 lần. Lễ cúng lần một là 1 con heo đực, 3 ché rượu. Lần hai là 2 con heo thiến, 5 ché rượu. Và lần cuối cùng là 3 con heo thiến (hoặc 1 con trâu), 7 ché rượu. Lễ cúng mừng sức khỏe thường được tiến hành trong thời gian rảnh rỗi, nông nhàn.

 

Sau khi lễ vật đã chuẩn bị sẵn sàng, thầy cúng liền đặt tay lên ché, miệng lẩm nhẩm lời khấn: “Ơ Yàng! Hỡi những người đã khuất, các vị thần Núi, thần Sông, thần Rừng cầu cho nó sức khỏe, che chở nó khi ốm đau. Tôi khấn xin các thần phù hộ, bảo vệ chở che cho nó không gặp tai ương. Ở Yàng!...”. Cùng lúc đó, tiếng cồng chiêng không ngừng vang lên rộn rã. Với người đồng bào Êđê, đó là âm thanh linh thiêng mời các thần linh đến dự buổi lễ, con người và thần linh như được gặp gỡ trong một không gian văn hóa đặc biệt, trang trọng.

 

Nghi thức trao vòng cầu sức khỏe.

Lễ cúng được thực hiện theo thứ tự các bước, cúng cho người đã khuất, cúng cho ông bà tổ tiên và cuối cùng là cúng cho chủ nhân buổi lễ (người được cúng mừng sức khỏe). Tùy theo mỗi lần cúng sẽ chuẩn bị lễ vật khác nhau.

“Lễ cúng mừng sức khỏe ở xã Cư Pơng nằm trong chương trình Phục dựng nghi lễ truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số năm 2019 trên địa bàn huyện. Đây là hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, làm sinh động thêm bản sắc văn hóa của địa phương, tạo điều kiện để bà con có cơ hội gặp gỡ, giao lưu văn hóa, nghệ thuật, diễn tấu cồng chiêng…” – Bà Nguyễn Thị Hồng Anh , Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Krông Búk.

Nét độc đáo nhất của buổi lễ là nghi thức đeo vòng cho người được cúng sức khỏe. Đầu tiên, thầy cúng mời người được cúng ngồi xuống bên ché rượu, rồi đeo vòng và trao cho cần rượu. Sau đó thầy cúng nắm tay, miệng đọc lời khấn cầu sức khỏe. Tiếp đến, những người thân trong gia đình, dòng họ sẽ thực hiện nghi thức mừng sức khỏe cho chủ nhân buổi lễ. Mỗi người mang một món quà tặng chúc mừng… 

Cuối cùng là nghi thức uống rượu cần theo một cách thức cũng khá đặc biệt. Người đầu tiên uống là người được cúng sức khỏe, rồi đến bố đẻ của người được cúng sức khỏe và lần lượt là nữ chủ nhà, rồi nam chủ nhà, bà con buôn làng cũng lần lượt ra uống rượu mừng…

 

Ông Y Djunh Kbuôr, Trưởng buôn Khal cho biết, đã rất lâu rồi trong buôn mới có dịp được chứng kiến lễ cúng sức khỏe như thế này. Đây là một nghi lễ độc đáo tiêu biểu của người Êđê nhưng ngày nay ít nhiều đã bị mai một. Nay nghi lễ được phục dựng tại nhà ông Y Du Niê là một điều rất đáng mừng.

 

Anh Y Bíp Niê, cán bộ Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Krông Búk tâm sự: "Mình là người trẻ, khi thấy các cụ tiến hành nghi lễ cúng, từ cách chuẩn bị thịt heo, mâm cúng, lễ vật cúng rồi cách cột rượu, cách thầy cúng đọc lời khấn… thấy rất thích thú. Đây là nét văn hóa đặc sắc cần được gìn giữ, lưu truyền cho các thế hệ sau này".

 

Khi lễ cúng mừng sức khỏe khép lại cũng là lúc tiếng chiêng vang lên thay cho lời cảm ơn của gia chủ tới họ hàng và bà con buôn làng đến chung vui. Trong không khí vui tươi ấy, mọi người quây quần quanh các ché rượu cần, cùng ăn bữa cơm mừng cho gia chủ.

 

Thùy Duyên