Di tích lịch sử Ấp Bắc - một địa chỉ đỏ

Di tích lịch sử Ấp Bắc thuộc xã Tân Phú (thị xã Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) cách trung tâm TP. Mỹ Tho khoảng 20 km theo hướng Quốc lộ 1A  trên đường về miền Tây. Đây là một địa chỉ đỏ, một di tích lịch sử cách mạng nổi tiếng được cả nước biết đến. 

Tại Ấp Bắc, vào những ngày đầu năm 1963 đã từng diễn ra trận đánh ác liệt, vang dội ghi dấu son chói lọi trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân và các lực lượng vũ trang khu Tây Nam Bộ. Trận đánh bắt đầu vào sáng sớm ngày 2-1-1963.

Bộ Tư lệnh Sư đoàn 7 và Chiến đoàn Bảo an thuộc Tiểu khu Định Tường của quân đội Việt Nam Cộng hòa mở cuộc càn quét vào Ấp Bắc nhằm bao vây tiêu diệt trung đội địa phương của Quân giải phóng mà chúng phát hiện được. Lực lượng của ta lúc ấy chỉ có Đại đội 1 Tiểu đoàn 514 và Đại đội 1 Tiểu đoàn 261.

Với lực lượng chỉ 200 người, quân và dân Ấp Bắc đã đánh bại hơn 2.000 quân địch có máy bay, xe tăng, tàu chiến yểm trợ do cố vấn Mỹ chỉ huy. Quân giải phóng đã bẻ gãy hai chiến thuật mới, tinh hoa của học thuyết quân sự được Mỹ áp dụng trong chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" là "trực thăng vận" phối hợp với "thiết xa vận".

Đến chiều tối, sau nhiều đợt tấn công thất bại, quân địch đã rút khỏi trận địa, thất bại thảm hại, với 450 tên chết và bị thương, trong đó có 10 cố vấn Mỹ; 3 xe bọc thép M113 bị tiêu diệt; 8 máy bay trực thăng bị bắn rơi; 1 tàu chìm và 2 chiếc tàu khác bị hỏng.           

Đền Tưởng niệm trong khu di tích.

Tọa lạc trong diện tích gần 3 ha, Khu Di tích lịch sử Ấp Bắc ngày nay là một quần thể kiến trúc hài hòa trong một không gian thoáng đãng. Khu di tích gồm: Nhà trưng bày, khu tái hiện hoạt động của quân và dân Ấp Bắc trong chiến đấu, tượng đồng “Tiểu đội gang thép”, khu trưng bày những chiến lợi phẩm sau trận đánh: xe bọc thép, máy bay lên thẳng, pháo 105 ly; khu mộ 3 chiến sĩ gang thép: Nguyễn Văn Đừng, Đỗ Văn Trạch và Hùng. Đặc biệt ở khu tái hiện, khách sẽ gặp các mô hình như trạm quân y, hầm bí mật, hầm chông. Trong nhà trưng bày ta sẽ thấy nhiều hiện vật như súng cối, trung liên, thượng liên, thủ pháo, các vật dụng sinh hoạt hằng ngày của quân ta. Chung quanh khu di tích là những cánh đồng mênh mông ngập nước, nơi đã diễn ra trận đánh ác liệt ngày ấy.     

Tượng đài Tiểu đội gang thép trong Khu Di tích lịch sử Ấp Bắc.

Gây cảm xúc mạnh cho khách tham quan là tượng đồng “Tiểu đội gang thép” uy nghi, sừng sững, nặng 18 tấn: người cầm súng, người cầm thủ pháo hiên ngang, uy dũng đứng trên xe tăng địch. Những hình ảnh trong khu di tích giúp ta có thể hình dung lại trận đánh vẻ vang, oai hùng của quân dân Tiền Giang anh hùng ngày ấy dù đã diễn ra cách nay trên nửa thế kỷ. Chiến thắng Ấp Bắc là một trong những chiến công vẻ vang, oanh liệt, thể hiện nghệ thuật, sức mạnh của hình thái chiến tranh nhân dân trong lịch sử kháng chiến chống quân xâm lược của nhân dân Tiền Giang nói riêng  và dân tộc ta nói chung.  

Di tích lịch sử Ấp Bắc đã được Bộ Văn hóa  - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích cấp quốc gia vào ngày 7-1-1993. 

Đặng Hoàng Thám