Thăm Khu di tích Văn Thánh - Khổng Miếu ở Quảng Nam

Theo hồ sơ di tích và dựa vào nội dung còn lưu lại trên bia đá, bia gỗ tại Văn Thánh - Khổng Miếu, để tỏ lòng tôn kính Đức Khổng Tử và đề cao việc học, tôn vinh các vị học rộng tài cao có công giúp dân, giúp nước, đầu năm 1840 các quan viên, chức sắc, nhân sĩ kính đơn lên huyện Hà Đông xin xây dựng và vận động các vị khoa bảng, cử nhân, chức sắc đóng góp tiền bạc xây dựng Văn Miếu. Ngày 14 tháng 6 năm Canh Tý, đời Minh Mạng thứ 21 (năm 1840) Văn Thánh được khởi công xây dựng tại xã Chiên Đàn (nay là Trường THCS Trần Phú, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam), đến ngày 20 tháng 1 năm Tân Sửu (1842) khánh thành.

Toàn cảnh Văn Thánh - Khổng Miếu ở Tam Kỳ.

Trải qua nhiều biến cố lịch sử do chiến tranh và sự tàn phá của thiên nhiên, khu Văn Miếu đã bị hư hỏng và xuống cấp. Thể theo nguyện vọng của các chức sắc và nhân dân địa phương, các vị thân hào, nhân sĩ đương thời đứng ra quyên góp tiền bạc và di dời di tích này theo hướng nam khoảng 2 km, thuộc làng Mỹ Thạch, xã Kỳ Hương, tỉnh Quảng Tín (cũ) (nay là khu Văn Thánh - Khổng Miếu, phường Tân Thạnh, TP. Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam). Lễ khởi công vào tháng 5-1963 đến tháng 6-1970 thì hoàn thành, các hạng mục được trùng tu, phục dựng: Miếu chính, tháp chuông, tháp trống theo nguyên trạng và lấy tên là Khổng Miếu. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, di tích có tên đầy đủ là Văn Thánh - Khổng Miếu cho đến nay.

Dẫn vào khu Văn Thánh - Khổng Miếu là cổng tam quan gồm bốn trụ được xây bằng gạch vồ, tô vẽ, cẩn sành sứ đế hình vuông, hai trụ cao trên chóp trụ có hình hoa sen nở, hình dáng như hai cái bút lông viết lên nền trời xanh, ngả bóng xuống hồ bán nguyệt liền kề như chạm vào nghiên mực đầy, hai trụ phụ có gắn hình con nghê cách điệu, tất cả đều được cẩn sành. Hai trụ chính ở giữa, phần trên có bốn mái hạ và bốn mái thượng, được trang trí các loại hoa cách điệu, có hoa văn đắp nổi, đắp chìm bằng sành sứ.

Bước qua cổng chính là tới hồ bán nguyệt với cây cầu vồng uốn cong được xây bằng đá, gạch có thành lan can với những ô đúc trang trí hình học được gắn liên tiếp với nhau khá công phu. Tiếp đến là khoảng sân đình với không gian thoáng đãng, lót gạch sạch đẹp theo hình bàn cờ. Nơi đây vào dịp lễ hội tháng Giêng hằng năm thường diễn ra các sinh hoạt văn hóa dân gian, tôn vinh truyền thống hiếu học xứ Hà Đông, khuyến khích sự học. Vào dịp tháng 7 âm lịch hằng năm tổ chức phát thưởng Giải thưởng Phan Chu Trinh - giải thưởng cao nhất của TP. Tam Kỳ về khuyến học, tổ chức các hoạt động như tổ chức đêm thơ Tết Nguyên Tiêu, hô hát bài chòi, các trò chơi dân gian giải trí...

Sân đình của Khu di tích Văn Thánh – Khổng Miếu.

Ngôi nhà chính (miếu chính), được xây dựng theo lối kiến trúc ba gian hai chái, trên mái trang trí hình “nhị long tranh châu”, bốn góc mái có gắn hình tượng những đám mây cách điệu, trước hai đầu bậc cấp vào miếu cũng như hệ thống cột tròn chính giữa của miếu ở mái hiên trước đều được trang trí hình rồng. Kiến trúc miếu thờ chính bao gồm các cột được đặt trên đá táng có hình thức trang trí, bờ quyết gắn hình rồng cuộn cách điệu từ dây cuộn lá, hai phần đầu hồi được tạo gờ xi măng hình cuốn sách có gắn mảnh sành sứ mô tả con nai gặm cỏ. Nối tiếp với tòa chính điện là hậu điện ba gian hai chái, được liên kết với nhau bằng xuyên và xà, tại các khoảng trống của các ô xuyên có gắn các tấm bảng gỗ sơn son thếp vàng. Hậu điện được bài trí điện thờ đức Khổng Tử, các vị Tiên triết, Tiên hiền và Tiên nho.

Trong những năm gần đây, Văn Thánh - Khổng Miếu đã trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với khách tham quan, cũng như những nhà nghiên cứu lịch sử, kiến trúc. Du khách đến đây có thể tìm về với những ký ức hoài cổ xưa và chiêm ngưỡng những vẻ đẹp tinh tế qua những nét điêu khắc chạm trổ tinh xảo trên các cấu kiện gỗ, kiến trúc mỹ thuật, họa tiết xây dựng tượng hình mô tả độc đáo được trang trí ở các ngôi nhà cổ, cổng ngõ, tháp chuông, tháp trống, chính điện, hậu điện...

An Trường