Dự án Luật Thanh tra (sửa đổi): Hoàn thiện mô hình tổ chức, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp

Thực hiện Chương trình Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, ngày 26/5 Quốc hội nghe Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày Tờ trình; Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra dự án luật Thanh tra (sửa đổi). Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành nội dung làm việc.

Khắc phục những bất cập, hạn chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động thanh tra

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 3, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, sau hơn 10 năm triển khai thực hiện, Luật Thanh tra năm 2010 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Tuy nhiên, Luật Thanh tra năm 2010 còn chưa cụ thể hóa quan điểm đổi mới của Đảng trong hơn 10 năm qua và Hiến pháp năm 2013; mặt khác Luật Thanh tra năm 2010 qua quá trình thực hiện đã bộc lộ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra, chưa đáp ứng tốt các yêu cầu, nhiệm vụ của tình hình mới trong bối cảnh phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Do vậy, việc sửa đổi Luật Thanh tra 2010 là cần thiết nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về công tác thanh tra, trên tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong tổ chức và hoạt động thanh tra, khắc phục những tồn tại, hạn chế, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Tổng Thanh tra Chính phủ nêu rõ, Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 8 chương và 116 điều, quy định rõ về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước; về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính; về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực; về phối hợp trong hoạt động thanh tra và việc xử lý chống chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, giữa thanh tra và kiểm toán nhà nước. Ngoài ra, Dự thảo Luật còn có quy định cụ thể về thanh tra viên, hoạt động thanh tra, thực hiện Kết luận thanh tra.

Cụ thể, về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, Dự thảo Luật kế thừa các quy định hiện hành về tổ chức các cơ quan thanh tra nhà nước và thiết kế mô hình các cơ quan thanh tra cho phù hợp với thực tiễn quản lý nhà nước của các bộ, ngành, địa phương. Các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính bao gồm Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện.

Về tổ chức, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, Dự thảo Luật quy định về thanh tra theo ngành, lĩnh vực gồm: Thanh tra bộ, Thanh tra tổng cục, cục thuộc Bộ và Thanh tra sở. Ngoài ra, Dự thảo Luật quy định: “Thanh tra tổng cục, cục được thành lập theo yêu cầu quản lý, trong những lĩnh vực mà pháp luật chuyên ngành có quy định hoặc theo quy định của Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”.

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày Tờ trình. Ảnh: Quochoi.vn

Về thực hiện Kết luận thanh tra, Dự thảo Luật quy định rõ giá trị pháp lý của Kết luận thanh tra là căn cứ để cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra các quyết định xử lý vi phạm được phát hiện qua thanh tra; là căn cứ để cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan chấn chỉnh công tác quản lý, nâng cao hiệu quả hoạt động; là cơ sở để các cơ quan, tổ chức nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm hoàn thiện thể chế quản lý Nhà nước. Dự thảo Luật quy định rõ trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong việc chỉ đạo việc thực hiện Kết luận thanh tra, trách nhiệm của người ban hành Kết luận thanh tra và đối tượng thanh tra trong việc thực hiện Kết luận thanh tra.

Tổ chức các cơ quan thanh tra tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả

Thẩm tra dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban Pháp luật nhất trí sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra với những lý do như được nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Việc sửa đổi Luật Thanh tra cũng là thực hiện nhiệm vụ lập pháp đã được đề ra tại Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Hồ sơ dự án Luật đã được Chính phủ chuẩn bị đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, một số nội dung trong Báo cáo tổng kết thi hành Luật Thanh tra năm 2010, Báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo Luật cần được cơ quan trình tiếp tục làm rõ, giải trình, cung cấp thêm thông tin trong quá trình Quốc hội thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật.

Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với 5 nhóm quan điểm, nguyên tắc xây dựng Luật, đồng thời đề nghị nhấn mạnh việc sửa đổi Luật Thanh tra cần: Bám sát các định hướng hoàn thiện pháp luật về thanh tra đã được đề ra tại Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV; Đẩy mạnh phân quyền trên cơ sở phân định rành mạch và đề cao trách nhiệm của các cơ quan thanh tra, tăng cường kiểm tra, giám sát; khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp với hoạt động kiểm tra, kiểm toán; Việc đổi mới, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra phải đặt trong tổng thể đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; xử lý hài hòa mối quan hệ giữa Luật Thanh tra và các luật khác có quy định về thanh tra.

Về hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với việc tổ chức các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính gồm Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh; đồng thời đề nghị bổ sung quy định về việc thành lập cơ quan thanh tra tại đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Đối với nội dung về nhiệm vụ của Thanh tra Bộ và Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉ quy định một đầu mối thực hiện thanh tra chuyên ngành tại Bộ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.vn

Theo đó, trường hợp Tổng cục, Cục thuộc Bộ thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành thì không giao Thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với lĩnh vực đó để phân định rõ trách nhiệm, khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động của các cơ quan thanh tra, bảo đảm tinh gọn bộ máy và thực hiện đúng nguyên tắc “một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính”.

Một số ý kiến nhất trí với quy định của dự thảo Luật là Thanh tra Bộ thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đối với tất cả các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ; những chồng chéo (nếu có) trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra giữa Thanh tra Bộ và Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ sẽ được khắc phục ngay từ giai đoạn xây dựng, ban hành kế hoạch thanh tra.

Về việc thành lập cơ quan thanh tra để thực hiện thanh tra chuyên ngành tại cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác của Nhà nước, Ủy ban Pháp luật đề nghị nghiên cứu quy định cụ thể trong Luật tiêu chí thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành tại các cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác của Nhà nước làm cơ sở để Chính phủ xem xét, quyết định, trong đó cần xác định tiêu chí quan trọng nhất là cơ quan đó được pháp luật giao thực hiện một số nhiệm vụ quản lý nhà nước chuyên ngành.

Đối với nội dung về thanh tra sở, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật cho biết, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với dự thảo Luật giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập Thanh tra sở nhằm đổi mới tổ chức, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Thanh tra sở, khắc phục bất cập, đáp ứng yêu cầu thực tiễn; quy định này cũng phù hợp với chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, xác định rõ trách nhiệm, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo, tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương; đồng thời góp phần bảo đảm thực hiện mục tiêu tinh gọn bộ máy. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ đối với các sở không thành lập tổ chức thanh tra thì nhiệm vụ thanh tra và những nhiệm vụ khác của Thanh tra sở được giao cơ quan nào đảm nhiệm.

Ngoài ra, về các hình thức thanh tra, theo quy định của Luật Thanh tra hiện hành có 3 hình thức thanh tra là thanh tra theo kế hoạch, thanh tra thường xuyên và thanh tra đột xuất. Dự thảo Luật lược bỏ hình thức thanh tra thường xuyên. Ủy ban Pháp luật tán thành với quy định của dự thảo Luật về việc không tiếp tục quy định hình thức thanh tra thường xuyên nhằm phân định rõ giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra, góp phần khắc phục hạn chế đã được chỉ ra qua tổng kết về tình trạng “chồng chéo, trùng lặp” dẫn đến lạm dụng, khó phân biệt giữa thanh tra và kiểm tra.

Theo Quochoi.vn