Nhà báo đặc biệt Võ Thế Ái

Nhà báo Võ Thế Ái (1930 – 2025, quê Đà Nẵng) là một trong những nhà báo cuối cùng thuộc thế hệ phóng viên Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) đầu tiên, để lại những dấu ấn hết sức đặc biệt trong sự nghiệp báo chí cách mạng.

Ông nguyên là Phó Trưởng Ban biên tập tin trong nước, nguyên Trưởng phân xã Thông tấn xã Giải phóng khu 5. Ông đã được trao tặng Huân chương Quyết thắng hạng Nhất, Huân chương Giải phóng hạng Nhì, Huân chương Độc lập hạng Ba, Huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên”, Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng… Ông vừa qua đời ngày 16/3/2025 tại Hà Nội, hưởng thọ 96 tuổi.

Thân sinh của ông Võ Thế Ái là cụ Võ Thường Bích, thuộc lớp người Tây học, là một trong những người viết báo và kinh doanh phát hành báo chí (Pháp ngữ) đầu tiên tại Đà Nẵng.

Ông Ái tập kết ra Bắc rồi vào công tác tại TTXVN từ khi còn rất trẻ. Theo lời tự bạch của nhà báo Võ Thế Ái, hồi ông mới ra Bắc, Giám đốc Nha Thông tin lúc đó là ông Trần Văn Giàu nhận thấy ông có trình độ tiếng Pháp nên cử đi viết sách về tù binh ở Chiêm Hóa (1950). Sau đó, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, ông Ái là nhà báo hoạt động trên cung đường vận tải hỏa tuyến, đã bám sát chiến dịch từ đầu đến giờ phút chiến thắng.

Nhà báo Võ Thế Ái gùi gạo ở chiến khu miền Trung – Tây Nguyên năm 1965. Ảnh tư liệu

   Năm 1955, sau khi Việt Nam Thông tấn xã tiếp quản trụ sở số 5 Lý Thường Kiệt (Hà Nội) được vài tháng, Võ Thế Ái được cử đi theo và viết tin về hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Những lần đi theo Bác để đưa tin là những kỷ niệm đáng nhớ nhất trong đời làm báo của ông; trong đó ông từng được chụp ảnh cùng Người trong chuyến đi thăm đập Thác Huống. Nhà báo Võ Thế Ái từng kể: “Tết 1955, lần đầu tiên Bác Hồ đi dã ngoại về nông thôn, thăm đập Thác Huống. Tôi may mắn được đi với Bác trong chuyến đi đó. Bức ảnh chụp Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm đập Thác Huống, phía sau Bác là Bộ trưởng Bộ Thủy lợi Trần Đăng Khoa, nhà văn Bùi Hiển và tôi. Đây là bức ảnh tôi đã nâng niu, gìn giữ trong suốt những năm sau này như một tài sản vô giá”.

Từ tháng 7/1959, trước cả khi Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập, Võ Thế Ái là nhà báo đầu tiên của TTXVN nhận nhiệm vụ vào chiến trường miền Nam (đi B) góp phần xây dựng Thông tấn xã Giải phóng (TTXGP). Trong giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến đấu ở miền Nam, nhà báo Võ Thế Ái đã luôn có mặt ở chiến trường nóng bỏng để kịp thời đưa tin. Tháng 3/1965, những tiểu đoàn Mỹ đầu tiên đổ bộ vào Đà Nẵng, lực lượng dân quân, du kích của ta đã sẵn sàng tấn công và tiêu diệt địch, Võ Thế Ái là một trong những nhân chứng ghi lại những sự kiện lịch sử, các điển hình tiên tiến, các trận đánh Mỹ anh dũng của quân đội ta. Một trong những kỷ niệm trong đời làm báo mà Võ Thế Ái không thể nào quên là bài tường thuật kịp thời về trận đánh Núi Thành - trận đầu thắng Mỹ của quân đội ta, tháng 5/1965. 

  Năm 1971, nhà báo Võ Thế Ái ra Hà Nội, được bổ sung vào Ban biên tập tin ảnh miền Nam của TTXVN. Năm 1973, sau Hiệp định Paris, ông về lại Ban biên tập tin trong nước phụ trách Tiểu ban Nông nghiệp, làm Ủy viên Ban biên tập, Phó Trưởng Ban biên tập cho đến khi nghỉ hưu.

Bà Nghiêm Thị Tú, vợ ông Ái cũng là một nhà báo. Năm 1959, sau khi kết hôn được gần hai năm, họ có với nhau một con trai. Khi con trai được 8 tháng tuổi, Võ Thế Ái nhận nhiệm vụ vào công tác ở Phân xã khu 5. Cuối năm 1965, bà Tú gửi con nhỏ ở Hà Nội, vượt Trường Sơn vào công tác tại TTXGP. Đôi vợ chồng nhà báo, chiến sĩ lại một lần nữa sát cánh bên nhau, đồng cam cộng khổ trong những ngày bão lửa, cùng cả nước bước vào những cuộc chiến đấu mới.

Vợ chồng nhà báo Võ Thế Ái và Nghiêm Thị Tú. Ảnh tư liệu gia đình

Câu chuyện tình đặc biệt của vợ chồng nhà báo Võ Thế Ái sau này được ghi lại trong tập sách “Có một thời phóng viên như thế” (bản thảo đầu tiên mang tên “Thư tình một thuở”) bao gồm 100 bức thư ông gửi cho vợ suốt thời gian xa cách trong chiến tranh.

Năm 2012, khi ông Võ Thế Ái 83 tuổi, còn bà Nghiêm Thị Tú 73 tuổi, sau khi người con trai duy nhất mất do bệnh tật, họ đã quyết định cùng nhau vào Trung tâm bảo trợ xã hội 3 Hà Nội để sống tiếp chặng đường còn lại. Chừng một năm sau thì bà Tú qua đời. Các em ngỏ ý muốn đưa ông về Đà Nẵng để gần gũi, tiện chăm sóc nhưng ông từ chối, vì không muốn rời xa không gian kỷ niệm, cùng những kỷ vật mà với ông là gia tài quý báu còn lại không thể rời xa…

Trần Trung Sáng