Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Bảo vệ không gian mạng trước nguy cơ lạm dụng trí tuệ nhân tạo

Chiều 7/11, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật An ninh mạng và dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi).

Nghiêm cấm sử dụng trí tuệ nhân tạo để lan truyền thông tin sai sự thật

Thảo luận về dự án Luật An ninh mạng, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung vào dự thảo quy định nghiêm cấm hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo dựng, chỉnh sửa và lan truyền thông tin sai sự thật, giả mạo danh tính nhằm vu cáo, lừa đảo hoặc gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.

Các đại biểu cho rằng dự thảo luật được xây dựng trên cơ sở hợp nhất Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin mạng, thể hiện rõ nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý, bảo vệ không gian mạng quốc gia. Việc kịp thời cập nhật, bổ sung các hành vi vi phạm là cần thiết nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý, bảo vệ người dân và củng cố niềm tin vào môi trường công nghệ số.

Đoàn Chủ tịch tại phiên thảo luận Hội trường chiều 7/11. Ảnh: quochoi.vn

Nhiều đại biểu cũng thống nhất với nội dung của dự thảo và đánh giá cao sự tiếp thu, chỉnh lý của cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra, trong đó quy định cụ thể các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng tại Điều 9 nhằm tránh bỏ sót các loại tội phạm dẫn đến hệ lụy xã hội nghiêm trọng như: lan truyền thông tin giả mạo, sai sự thật, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến ổn định chính trị, xã hội và quyền lợi của tổ chức, cá nhân.

Bên cạnh đó, một số đại biểu cho rằng dự thảo hiện còn có sự chồng chéo, trùng lặp giữa Điều 9 các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng với một số điều khoản tại Chương III phòng ngừa, xử lý hành vi xâm phạm an ninh mạng.

Các ý kiến đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát kỹ lưỡng để loại bỏ sự trùng lặp, đồng thời bảo đảm tính thống nhất với các luật khác có liên quan như Bộ luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính… tránh mâu thuẫn hoặc khó khăn khi áp dụng vào thực tiễn.

Đại biểu nhấn mạnh rằng sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, đang làm xuất hiện nhiều hình thức vi phạm mới như lừa đảo, giả mạo khuôn mặt, giọng nói, hình ảnh. Các thủ đoạn này khó nhận diện, gây ảnh hưởng lớn đến an ninh mạng và quyền lợi của người dân.

Các đại biểu tham dự phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Các đại biểu dẫn chứng những vụ việc lừa đảo qua AI như mạo danh cơ quan chức năng để chiếm đoạt tài sản, cho thấy tội phạm công nghệ cao đang lợi dụng triệt để sự thiếu kỹ năng an toàn mạng của người dân.

Mặc dù lực lượng chức năng đã kịp thời ngăn chặn nhiều vụ việc, song xu hướng lạm dụng AI để cá nhân hóa hành vi lừa đảo vẫn gia tăng. Vì vậy, đề nghị bổ sung quy định cấm sử dụng AI giả mạo khuôn mặt, giọng nói hoặc công nghệ tương tự nhằm mạo danh tổ chức, cá nhân để lừa đảo, xuyên tạc, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Đại biểu khác cũng cho rằng, trí tuệ nhân tạo mang lại nhiều lợi ích cho con người trong học tập, nghiên cứu và công tác, nhưng đồng thời cũng đang bị lợi dụng để tạo dựng clip, hình ảnh, giả giọng nói nhằm bôi nhọ, xúc phạm, thậm chí khủng bố người khác. Do đó, cần bổ sung hành vi sử dụng AI để xuyên tạc, bôi nhọ người khác vào nhóm hành vi bị nghiêm cấm trong dự thảo luật…

Khắc phục nghịch lý “mật hóa thì dễ, giải mật thì khó”

Thảo luận về dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi), các đại biểu cho rằng, công tác bảo vệ bí mật nhà nước vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập; có nơi việc đóng dấu mật đã trở thành phản xạ hành chính, dẫn tới tình trạng “mật hóa” quá mức trong khi việc giải mật lại rất khó khăn, khiến nhiều tài liệu đáng lẽ phải công khai vẫn bị “treo” trong tình trạng mật nhiều năm.

Toàn cảnh phiên thảo luận ở hội trường. Ảnh: quochoi.vn

Nhiều ý kiến cho rằng, quy định hiện hành còn rộng và chưa đủ rõ. Tiêu chí “thông tin quan trọng chưa công khai, nếu lộ có thể gây nguy hại” là đúng về nguyên tắc nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể, dẫn đến tình trạng nhiều cơ quan chọn phương án “đóng mật cho chắc”.

Các đại biểu chỉ ra ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng lạm dụng mật hóa: Pháp luật chưa đủ rõ; thiếu chế tài xử lý hành vi lạm dụng, chưa có hậu quả pháp lý rõ ràng khi đóng dấu mật sai quy định; khoảng trống pháp lý đối với tài liệu nội bộ, khiến cán bộ e ngại chia sẻ, gây cản trở chuyển đổi số và cải cách hành chính.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định nghiêm cấm hành vi cố ý hoặc lạm dụng việc xác định mật đối với thông tin không thuộc danh mục bí mật nhà nước, nhằm ngăn ngừa việc sử dụng dấu mật để che giấu sai phạm hoặc né tránh trách nhiệm giải trình.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến thống nhất rằng cần đơn giản hóa thủ tục giải mật, chỉ áp dụng cơ chế Hội đồng giải mật với nhóm tài liệu tuyệt mật hoặc có yếu tố đặc biệt nghiêm trọng; đồng thời ban hành cơ chế pháp lý riêng cho tài liệu lưu hành nội bộ, tạo hành lang an toàn cho ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong xử lý văn bản.

Các đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân nếu để xảy ra lộ, lọt bí mật nhà nước do buông lỏng quản lý. Việc quy định rõ trách nhiệm và chế tài sẽ góp phần thiết lập văn hóa minh bạch trong hoạt động công vụ, tăng tính răn đe và hiệu quả thực thi luật.

Lan Anh (tổng hợp)