Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Tạo đột phá cho phát triển điện gió ngoài khơi

Chiều 8/12, trong khuôn khổ chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030.

Góp ý vào dự thảo Nghị quyết, đại biểu nhận định, nếu Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 10% GDP từ năm 2026 trở đi thì nhu cầu về năng lượng, đặc biệt là điện, sẽ tăng rất nhanh. Trong bối cảnh đó, phát triển năng lượng tái tạo, nhất là điện gió ngoài khơi, không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu cấp bách, là một trong những trụ cột quan trọng của chiến lược năng lượng quốc gia.

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai thời gian qua cho thấy phát triển điện gió ngoài khơi đang gặp nhiều vướng mắc về pháp lý, cơ chế và tổ chức thực hiện. Trong đó 5 nhóm khó khăn lớn hiện nay là: Quy hoạch không gian biển chưa được phê duyệt đồng bộ, khiến các dự án điện gió ngoài khơi dù đã được xác định trong quy hoạch ngành điện vẫn thiếu cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai. Việc chồng lấn, thiếu thống nhất giữa các loại quy hoạch làm giảm tính khả thi của dự án.

Bên cạnh đó, hiện vẫn thiếu một chính sách, cơ chế giá điện gió ngoài khơi rõ ràng, ổn định và đủ sức hấp dẫn, có tầm nhìn dài hạn để thu hút nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Cơ chế giá chưa phản ánh đúng đặc thù chi phí đầu tư rất lớn, rủi ro cao của loại hình năng lượng này.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Mặt khác, chưa có hướng dẫn đầy đủ, thống nhất về trình tự, thủ tục cho thuê, giao khu vực biển để khảo sát, nghiên cứu, xây dựng và vận hành dự án năng lượng tái tạo trên biển. Điều này khiến nhà đầu tư gặp lúng túng, kéo dài thời gian chuẩn bị dự án.

Đối với các dự án điện gió ngoài khơi có quy mô lớn, vốn đầu tư rất cao, hiện còn thiếu quy định cụ thể về trình tự, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư. Trong khi đó, chi phí khảo sát ban đầu là rất lớn, nhà đầu tư chịu rủi ro cao nếu cơ chế lựa chọn thiếu rõ ràng và ổn định.

Ngoài ra, thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi hiện còn chưa thật sự rõ ràng, dẫn đến lúng túng trong tổ chức thực hiện, kéo dài thời gian xử lý hồ sơ, làm chậm nhịp phát triển của cả lĩnh vực.

Từ thực tiễn trên, đại biểu đề nghị dự thảo Nghị quyết cần mạnh dạn thiết kế các cơ chế, chính sách mang tính đột phá, đồng bộ từ pháp lý đến tổ chức thực hiện, nhất là đối với điện gió ngoài khơi.

Theo đó, cần sớm xây dựng và ban hành một hành lang pháp lý đủ mạnh, bao quát toàn bộ vòng đời dự án, từ khâu khảo sát, giao và cho thuê khu vực biển, đến thẩm định, phê duyệt, xây dựng và vận hành. Khung pháp lý phải ổn định, minh bạch, có khả năng dự báo để nhà đầu tư yên tâm cam kết vốn dài hạn.

Đại biểu cũng đề nghị Chính phủ đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện, phê duyệt quy hoạch không gian biển và các quy hoạch liên quan, bảo đảm thống nhất với Quy hoạch phát triển điện lực, xác định rõ các khu vực ưu tiên phát triển điện gió ngoài khơi. Quy hoạch cần đi trước một bước để mở đường cho đầu tư.

Đồng thời cần ban hành sớm quy định cụ thể về thủ tục cho thuê mặt biển, cấp giấy phép khảo sát, nghiên cứu phục vụ phát triển điện gió. Thủ tục cần đơn giản, rõ ràng về thẩm quyền, thời hạn, điều kiện, tránh chồng chéo giữa các cơ quan quản lý.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu cũng đề nghị xây dựng quy trình đấu thầu, đấu giá phân bổ dự án và lựa chọn nhà đầu tư công khai, cạnh tranh, có tiêu chí rõ ràng về năng lực tài chính, kinh nghiệm, công nghệ. Quy trình phải vừa đảm bảo thu hút nhà đầu tư có năng lực, vừa hạn chế tình trạng “xí phần”, giữ chỗ dự án nhưng không triển khai.

Bên cạnh cơ chế tài chính như tín dụng xanh, ưu đãi đầu tư, cần có chính sách khuyến khích nội địa hóa chuỗi cung ứng (móng trụ, cảng chuyên dụng, tàu lắp đặt…) và đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật cao cho ngành điện gió ngoài khơi. Đây là điều kiện quan trọng để giảm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.

Liên quan đến việc khuyến khích khu vực tư nhân tham gia phát triển năng lượng, trong đó có điện gió ngoài khơi, một số đại biểu cho rằng dự thảo Nghị quyết vẫn chưa phản ánh đầy đủ tinh thần của các nghị quyết của Đảng về kinh tế tư nhân.

Đại biểu cho rằng, trong bối cảnh 5 năm tới, tổng công suất các loại hình nguồn điện cần đạt khoảng 2,5-3 lần hiện nay (tương đương 190.000 - 254.000 MW), nhu cầu vốn lên tới 18-20 tỷ USD, thì việc xã hội hóa, thu hút mạnh mẽ nguồn lực tư nhân là “chìa khóa” để thành công.

Theo đại biểu, một số cơ chế, chính sách trong dự thảo hiện vẫn đang thiết kế ưu tiên khá lớn cho doanh nghiệp nhà nước và các công ty con của doanh nghiệp nhà nước. Nhiều ưu đãi như không phải đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, có thể bỏ qua một số khâu về quy hoạch, hạ thấp tiêu chí… chủ yếu áp dụng cho khối doanh nghiệp này. Nếu không được rà soát, điều chỉnh, sẽ tạo ra sự bất bình đẳng, hạn chế động lực và cơ hội của doanh nghiệp tư nhân, đi ngược quan điểm phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ và cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh các nội dung liên quan, bảo đảm môi trường đầu tư, kinh doanh bình đẳng, minh bạch, không phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế; đồng thời có cơ chế đủ mạnh để khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư lưới điện, điện gió ngoài khơi và các dự án năng lượng quy mô lớn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên giải trình tại phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, cơ quan chủ trì soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra và các Ủy ban của Quốc hội, rà soát, chỉnh lý dự thảo theo đúng tinh thần Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị. Những nội dung thuộc thẩm quyền của Chính phủ sẽ được quy định chi tiết, thay vì giao cho các bộ, cơ quan ngang bộ, nhằm rút ngắn đầu mối, giảm thời gian xử lý thủ tục.

Liên quan đến điều kiện năng lực tài chính của doanh nghiệp, hồ sơ chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi, cơ chế xử lý chi phí khảo sát, trình tự tiếp nhận và giải quyết hồ sơ…, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện theo hướng minh bạch, khả thi, tạo thuận lợi tối đa cho nhà đầu tư nhưng vẫn bảo đảm quản lý chặt chẽ…

Lan Anh (tổng hợp)