Khai giảng trực tuyến: Gợi mở nhiều suy ngẫm

Sáng 5/9, Bộ GD - ĐT đã tổ chức Lễ khai giảng năm học mới kết hợp kỷ niệm 80 năm thành lập Bộ Quốc gia Giáo dục. Lễ khai giảng được truyền hình trực tiếp trên kênh VTV1 và kết nối trực tuyến đến tất cả cơ sở giáo dục trong cả nước.

Đây là một sự kiện đặc biệt, không chỉ gợi nhớ chặng đường lịch sử hình thành và phát triển của ngành giáo dục mà còn khẳng định việc ứng dụng công nghệ vào đời sống học đường.

Việc lựa chọn hình thức khai giảng trực tuyến đồng loạt trên phạm vi toàn quốc được đánh giá là vừa thể hiện tinh thần chuyển đổi số quốc gia, vừa tạo sự thống nhất và lan tỏa không khí khai giảng đến mọi học sinh, sinh viên, từ thành thị đến vùng sâu vùng xa.

Thầy và trò Trường Tiểu học, THCS và THPT Hoàng Việt (tỉnh Đắk Lắk) tham dự Lễ khai giảng năm học 2025 - 2026. Ảnh: Đ.Hiền

Việc tổ chức lễ khai giảng trực tuyến đồng loạt không phải là giải pháp tình thế mà phản ánh bước chuyển tất yếu của giáo dục trong kỷ nguyên số. Học sinh và giáo viên không còn bị giới hạn bởi không gian vật lý mà có thể kết nối trong cùng một khoảnh khắc thông qua nền tảng số. Ở một khía cạnh khác, sự kiện này cũng thể hiện truyền thống được tiếp nối trong một diện mạo mới, nơi tinh thần hiếu học và khát vọng tri thức được lan tỏa mạnh mẽ nhờ sức mạnh của công nghệ.

Trong bối cảnh đó, trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như một yếu tố đặc biệt của nền giáo dục hiện đại. AI có thể trở thành “trợ giảng ảo”, gợi ý bài tập phù hợp với từng học sinh, hỗ trợ dịch ngôn ngữ, cung cấp tài nguyên học tập nhanh chóng hay phân tích tiến trình học tập để giúp giáo viên có dữ liệu khoa học hơn trong giảng dạy. Cùng với AI, mạng xã hội cũng đang đóng vai trò lan tỏa tri thức và tạo cộng đồng học tập mở. Ngày khai giảng trực tuyến không chỉ dừng lại ở một buổi lễ mà còn khởi đầu cho năm học nơi công nghệ tham gia sâu sắc vào từng tiết học, từng bài giảng, từng hoạt động của thầy và trò.

Tuy nhiên, công nghệ vừa mở ra cơ hội, vừa đặt ra nhiều thách thức. Một mặt, nó giúp giáo dục trở nên linh hoạt, bình đẳng và hiện đại hơn; mặt khác, nó cũng kéo theo nguy cơ học sinh bị phân tán sự tập trung, lệ thuộc vào thiết bị, hay thậm chí bị chi phối bởi những cám dỗ của không gian mạng. Khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn, giữa các nhóm xã hội cũng có thể làm gia tăng bất bình đẳng trong tiếp cận tri thức. Đặc biệt, khi AI ngày càng thâm nhập sâu vào giáo dục, một câu hỏi lớn cần đặt ra: liệu chúng ta có đang vô tình đánh mất khả năng tư duy độc lập, sáng tạo và nhân văn - những phẩm chất cốt lõi của con người? Công nghệ cần được nhìn nhận như công cụ hỗ trợ, chứ không thể thay thế vai trò của người thầy và giá trị nhân văn của giáo dục. Một nền giáo dục hiện đại phải biết tận dụng sức mạnh của AI, mạng xã hội, công nghệ số nhưng đồng thời giữ vững tinh thần “học để làm người”.

Lễ khai giảng năm học 2025 - 2026 vì thế sẽ được nhớ đến không chỉ vì là lễ khai giảng đầu tiên của toàn quốc trên không gian mạng mà còn vì nó mở ra tầm nhìn cho tương lai giáo dục: một nền giáo dục hiện đại, linh hoạt với tiếng trống trường có thể vang lên từ một sân khấu ảo nhưng khát vọng học tập và tình thầy trò vẫn là những giá trị bất biến.

Trương Thị Hiền