Những thành tựu y học nổi bật trong hai thập kỷ đầu thế kỷ 21

Trong 20 năm đầu thế kỷ 21, nhân loại đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Trong số này có một số thành tựu điểm nhấn trong lĩnh vực y học.

Điều trị HIV/AIDS

Trong nhiều năm, HIV tồn tại như là một loại vi rút bất bại. Khi ai đó bị lây nhiễm loại vi rút này, chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi phát triển thành AIDS và cướp đi mạng sống của người bệnh. Đây là căn bệnh gây ra đại dịch cho nhân loại nửa cuối thế kỷ 20, hậu quả là do nhiễm trùng gây ra.

Đã có nhiều loại thuốc kháng vi rút ra đời nhưng cùng với đó là nhiều tác dụng phụ khiến bệnh nhân khó uống thuốc theo chỉ định. Nhưng sự ra đời của thuốc Atripla vào năm 2006 đã tạo nên bước tiến mới. Atripla kết hợp ba loại kháng vi rút thành một liều duy nhất, giúp việc uống thuốc dễ dàng hơn và ít gây hại hơn. Đến năm 2013, loại thuốc mới Stribild được phát hành, kết hợp 4 loại thuốc kháng vi rút HIV thành một liều duy nhất.

Các loại thuốc và phương pháp điều trị tiếp tục được cải tiến. Vào năm 2017 và 2019, hai loại thuốc mới là Juluce và Dovato ra đời, cải thiện đáng kể các lựa chọn điều trị cho bệnh nhân. Hai loại thuốc đột phá nói trên giúp mọi bệnh nhân nhiễm HIV đều có thể sử dụng liệu pháp đơn liều hiệu quả, giúp giảm số lượng bệnh nhân HIV phát triển thành AIDS, đặc biệt giảm đáng kể chi phí chăm sóc sức khỏe.

Bệnh tim không còn nan y

Trước thời điểm chuyển giao thế kỷ, ngành y còn nhiều hạn chế trong điều trị bệnh tim mạch. Giải pháp điều trị tình thế thường bao gồm một lượng nhỏ morphin và lidocain, được cho là có thể ngăn ngừa nhịp tim không đều. Nhưng sang thế kỷ 21, số ca tử vong vì bệnh tim đã giảm tới 40% nhờ sự phát triển của một nhóm thuốc mới, bao gồm Lipitor, Mevacor, Crestor và Simvastatin. Tất cả đều có tác dụng làm chậm quá trình tiến triển của xơ vữa động mạch (mảng bám và chất béo tích tụ trong động mạch). Nhờ nhóm thuốc này, số ca đau tim giảm mạnh.

Y học đã có nhiều bước tiến mới trong hai thập kỷ đầu thế kỷ 21.

Các cơn đau tim vẫn xảy ra, nhưng khi chúng xuất hiện, được điều trị tức thì nên số ca mắc giảm, tốc độ điều trị nhanh và số ca tử vong hạn chế tối đa. Khi nhập viện, cục máu đông có thể được phá hủy bằng thuốc. Một chất kích hoạt plasminogen mô được biến đổi gen (tPA) có thể làm tan cục máu đông, khôi phục lưu lượng máu. Bệnh nhân cần phẫu thuật được điều trị khác so với trước nên kết quả số ca tử vong do nhồi máu tim ít hơn nhiều.

Ứng dụng công nghệ nano

Khoa học viễn tưởng đã từng vẽ ra viễn cảnh có thể lập trình những cỗ máy nhỏ hơn tế bào. Tưởng chừng đó là điều viển vông nhưng hóa ra không có gì là không thể.

Nanomedicine (ứng dụng y tế của công nghệ nano) đã tạo nên kỳ tích đó. Thay vì lập trình những con robot cực nhỏ, nanomedicine hoạt động bằng cách sử dụng các hạt nano được thiết kế đặc biệt để nhắm mục tiêu tế bào cụ thể trong quá trình phân phối thuốc. Nó đưa thuốc trực tiếp đến các tế bào bị ảnh hưởng, làm giảm tổng lượng thuốc cần thiết; các hạt nano còn có thể tránh “va chạm” với các tế bào khỏe mạnh, hạn chế tác dụng phụ. Ngoài ra, các ứng dụng của vật liệu nano trong thiết bị sinh học, cảm biến sinh học… đều có hiệu quả rất lớn trong công tác phòng ngừa, điều trị bệnh.

Vắc xin RNA, vũ khí mới cho cuộc chiến chống vi rút

Đại dịch COVID-19 đã ghi dấu ấn cho sự phát triển vượt bậc của công nghệ bào chế vắc xin. Đặc biệt, công nghệ vắc xin RNA được coi là một loại vũ khí mới hữu hiệu cho cuộc chiến chống vi rút.

Vắc xin truyền thống là đưa một phiên bản không hoạt động của toàn bộ vi rút vào cơ thể. Hệ thống miễn dịch phản ứng bằng cách học cách tấn công và đối phó với nó. Một cách khác để chống lại vi rút là cung cấp axit nucleic mã hóa protein. Hệ thống miễn dịch của một người phản ứng bằng cách tạo ra protein cần thiết để chống lại vi rút.

Vắc xin RNA được coi là một loại vũ khí mới hữu hiệu cho cuộc chiến chống vi rút.

Các loại vắc xin RNA đưa axit nucleic mã hóa các protein mà tế bào cần để tạo ra, cung cấp "các hướng dẫn" cơ thể cần để chống lại vi rút. Đây là công nghệ vắc xin tương đối mới với sản phẩm đầu tiên là vắc xin ngừa COVID-19. Vắc xin RNA được xem là một trong những thành tựu y tế quan trọng của nhân loại những năm đầu thế kỷ 21.

Duy Nguyễn (Theo Listverse – 5/2021)