20 năm hành trình lễ hội

Thời điểm đầu những năm 2000, quy mô ngành cà phê Đắk Lắk đã rất lớn. Tuy nhiên, hoạt động sản xuất, thương mại chủ yếu vẫn là cà phê nhân. Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột tổ chức lần đầu vào năm 2005 đã mang đến những thay đổi trong tư duy, hướng đi, cách làm cà phê của nông dân cũng như các doanh nghiệp.

Bước ngoặt cho ngành cà phê

Người đặt nền móng cho Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột là ông Nguyễn Văn Lạng – nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ. Từ năm 1994, khi về tham gia công tác lãnh đạo tỉnh, ông cùng các DN cà phê lớn như: Công ty Cà phê Inexim, Simexco Daklak, Phước An, Việt Đức, Trung Nguyên… đi các quốc gia mạnh về cà phê để tìm cách phát triển ngành hàng này cho tỉnh nhà.

Ấn tượng với những festival, lễ hội đường phố mang lại nguồn lợi lớn về nhiều mặt ở Brazil và các nước khác, ông trăn trở tại sao tỉnh Đắk Lắk có thế mạnh về cà phê, văn hóa cồng chiêng, nổi tiếng với voi lại không tổ chức được một lễ hội để quảng bá hình ảnh, phát triển du lịch.

Sau chuyến đi năm 2002, ông Lạng đề xuất với Bí thư Tỉnh ủy lúc ấy là ông Y Luyện Niê Kdăm và tập thể Ban Thường vụ Tỉnh ủy về ý tưởng này. Từ năm 2003, tỉnh Đắk Lắk bắt đầu bàn đến câu chuyện Chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột và tổ chức lễ hội cà phê. Cùng với đó, ông Lạng với tư cách là Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Khoa học và Công nghệ xúc tiến, phối hợp cùng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) làm hồ sơ, thủ tục để cà phê Buôn Mê Thuột được công nhận thương hiệu.

Lúc đó, tỉnh Đắk Lắk còn khó khăn, điều kiện tổ chức lễ hội rất hạn chế, lại chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, địa phương rất quyết tâm, nên từ đầu năm 2005 đã bắt tay vào chuẩn bị. Chỉ riêng việc chỉnh trang, dọn dẹp khuôn viên khu vực Biệt Điện là nơi tổ chức lễ hội mất 10 tháng. Lo lắng lớn nhất là năm 2004 mới xảy ra bạo loạn chính trị ở Tây Nguyên. Địa phương phải cam kết với Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, Bộ Công an, Chính phủ rằng sẽ tổ chức lễ hội một cách an toàn, chu đáo và nhận được sự tin tưởng, ủng hộ của Trung ương.

Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ nhất diễn ra từ ngày 2 đến ngày 5/12/2005 được tổ chức thành công trong điều kiện rất khó khăn, nhưng nhận được sự quan tâm lớn của người trồng cà phê và DN trong và ngoài nước. Một thành công tại sự kiện này là qua hệ thống máy tính nối mạng Internet giao dịch trực tiếp với thị trường London, người dân và các DN tiếp cận với phương thức giao dịch trên thị trường kỳ hạn có thể tham khảo việc mua bán cà phê qua mạng.

“Thời điểm này đang vào mùa khô, nhưng chiều ngày khai mạc, khi mọi thứ đã sẵn sàng thì trời mưa to nên ai cũng lo lắng. May mắn là sau đó hết mưa, lễ khai mạc diễn ra suôn sẻ với sự tham dự của 30 đại sứ, tổng lãnh sự các nước, đại diện Chính phủ, các bộ, ngành và hàng nghìn người dân. Khu triển lãm tại lễ hội gồm các hãng cà phê lớn. Các quán cà phê tổ chức uống miễn phí, nhiều nơi diễn tấu cồng chiêng. Lễ hội cà phê thực sự là cuộc liên hoan của tất cả mọi người”, ông Nguyễn Văn Lạng nhớ lại.

Sau 8 lần tổ chức, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột ngày càng có quy mô lớn và sức lan tỏa mạnh.

Nhìn lại hành trình hơn 100 năm cà phê hiện diện ở trên vùng đất đỏ và 20 năm Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, ông Lạng mong muốn, với tình yêu, lòng tự hào về vùng đất, về cà phê của người dân Đắk Lắk, cà phê Buôn Ma Thuột sẽ ngày càng vươn xa. Lễ hội cà phê thực sự là nơi gặp gỡ của những người yêu cà phê, nông dân, nhà rang xay, chế biến, xuất khẩu. Ở đây, tất cả những người làm cà phê có thể đóng góp bằng tình yêu cà phê, sản phẩm cà phê và cả những câu chuyện, những tâm tư, nguyện vọng về cà phê.

Vươn tầm sau những mùa lễ hội

Sau lần đầu tiên, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 2 được tổ chức năm 2008. Đáng chú ý là ở lần tổ chức thứ 3 (năm 2011) với chủ đề “Tạ ơn cà phê”, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột được Chính phủ công nhận là lễ hội cấp quốc gia. Từ đó đến nay, lễ hội được tổ chức định kỳ hai năm/lần (năm 2021 không tổ chức được do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19). Ở lần thứ 8 và thứ 9, lễ hội được lấy chủ đề “Buôn Ma Thuột - Điểm đến của cà phê thế giới” như một sự định vị, khẳng định Buôn Ma Thuột - Đắk Lắk là trung tâm cà phê, nơi xuất phát của những hạt cà phê Robusta ngon nhất thế giới.

Ông Nguyễn Xuân Lợi, Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển An Thái cho biết, lễ hội cà phê lần đầu tiên nhận được sự quan tâm lớn của nhiều DN, nhà rang xay, xuất khẩu cà phê các tỉnh và quốc tế. DN cà phê Đắk Lắk được giao lưu, thấy nhiều sản phẩm có mẫu mã đẹp, logo, nhãn hiệu rõ ràng. Hiệu ứng tích cực là các nhà sản xuất nhận ra rằng, muốn phát triển lâu dài phải xây dựng, bảo hộ thương hiệu, công bố chất lượng, đạt các tiêu chuẩn, quy chuẩn. Sau lễ hội này, nhiều DN cà phê Đắk Lắk mới bắt tay vào chế biến. Từ DN nhỏ thành lập năm 1996, chuyên kinh doanh cà phê nhân, An Thái đã trở thành tập đoàn cà phê lớn mạnh, công suất chế biến hơn 10.000 tấn/năm, hơn 80% sản lượng được xuất khẩu với 20 loại sản phẩm. Theo ông Lợi, ngành cà phê có nhiều thăng trầm, nhiều DN phải rời cuộc chơi, có những DN mới xuất hiện, DN thích ứng tốt với biến động giá cả. Vài năm gần đây, giá cà phê ở mức cao, mang lại lợi nhuận cho người trồng, nhà chế biến, xuất khẩu. Ngành cà phê đang phát triển theo hướng bền vững, hạt cà phê có giá trị hơn, Buôn Ma Thuột đang dần khẳng định là "thủ phủ" cà phê Robusta với nhiều loại cà phê chất lượng cao, đặc sản.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Tuấn Hà, Trưởng Ban tổ chức Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025 cho biết, qua 8 lần tổ chức, lễ hội ngày càng mở rộng về quy mô và chất lượng, thu hút hàng chục nghìn lượt khách trong nước và quốc tế. Lễ hội không chỉ là một sự kiện kinh tế mà còn là một sự kiện văn hóa, du lịch quan trọng, góp phần vào sự phát triển của tỉnh Đắk Lắk và khu vực Tây Nguyên.

Minh Thông