Đưa chuỗi cung ứng sầu riêng vào quỹ đạo

Đắk Lắk bước vào chính vụ sầu riêng 2025 trong bối cảnh thị trường không còn cảnh tranh mua, tranh bán như những năm trước. Giá cả giữ nhịp ổn định, giao dịch thận trọng và quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm lần đầu tiên được chuẩn hóa thống nhất trên toàn quốc, đang đặt nền móng cho chuỗi cung ứng minh bạch, bền vững và chuyên nghiệp hơn.

Lành mạnh hóa thị trường

Đắk Lắk đang bước vào thu hoạch chính vụ sầu riêng năm 2025, trong khi ở khu vực miền Tây và miền Đông Nam Bộ đã kết thúc thu hoạch sầu riêng. Vì vậy, các đơn vị xuất khẩu đều đến Đắk Lắk để thu mua, biến nơi đây thành trung tâm giao dịch sầu riêng của khu vực Tây Nguyên.

Tuy nhiên, khác với cảnh tranh mua, tranh bán như nhiều năm trước, năm nay thị trường ổn định và đi vào khuôn khổ hơn. Theo nhiều nông dân, vụ này không thấy cảnh thương lái chen nhau đặt cọc, chốt vườn mà chủ yếu đi xem vườn và đánh giá chất lượng trái, sau đó mới thỏa thuận giá mua với nông dân.

Vườn sầu riêng của hộ thành viên Hợp tác xã nông nghiệp thôn Tân Bắc.

Bà Nguyễn Thị Thanh Thảo, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp thôn Tân Bắc (xã Ea Knuếc) cho biết, đang vào chính vụ nên thương lái vào vườn thu mua khá nhiều. Tuy nhiên, thị trường sầu riêng năm nay nhộn nhịp theo hướng có trật tự, vườn nào đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp thu mua xuất khẩu thì sẽ bán được giá cao và ngược lại. Thương lái cũng giao dịch có trách nhiệm hơn, không chốt vườn ào ào như các năm trước.

Phân tích về những thay đổi của thị trường, ông Lê Anh Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk cho biết, Trung Quốc - thị trường tiêu thụ chủ lực đã siết chặt các quy định nhập khẩu. Nếu trước đây hoạt động mua bán tiểu ngạch còn phổ biến, thì nay các yêu cầu bắt buộc về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói và truy xuất nguồn gốc đã buộc hoạt động thu mua phải đi vào khuôn khổ, chuyên nghiệp hơn. Cùng với đó, hành lang pháp lý trong nước cũng được hoàn thiện. Chính phủ đã ban hành quy định yêu cầu thương lái phải đăng ký kinh doanh và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế khi tham gia mua bán sầu riêng.

“Thương lái muốn thu mua sầu riêng phải đăng ký kinh doanh ngành nghề có điều kiện. Nếu không, khi cơ quan thuế hoặc công an kinh tế phát hiện sẽ xử phạt rất nặng. Chính vì có hành lang pháp lý rõ ràng, thị trường năm nay ổn định hơn, không còn tình trạng đổ xô tranh mua như trước. Ngoài ra, phía Trung Quốc cũng đang theo dõi sát tình hình của Việt Nam, do vậy cả thương lái lẫn doanh nghiệp đều phải thận trọng hơn”, ông Lê Anh Trung cho hay.

Những thay đổi đồng bộ về pháp lý, thị trường và đặc điểm mùa vụ đã góp phần lành mạnh hóa hoạt động kinh doanh sầu riêng, hạn chế các hành vi tiêu cực và bảo vệ lợi ích của các bên tham gia chuỗi giá trị.

Đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và Môi trường tìm hiểu quy trình cấp đông sầu riêng tại Nhà máy chế biến trái cây xuất khẩu Chánh Thu Đắk Lắk.

Tăng cường giám sát

Hiện nay, sầu riêng Đắk Lắk đã vươn lên trở thành một trong những ngành hàng nông sản xuất khẩu chủ lực mới của tỉnh, với sản lượng dự kiến năm 2025 khoảng 392.000 tấn, tăng 30.000 tấn so với năm trước. Tuy nhiên, sầu riêng Đắk Lắk nói riêng và cả nước nói chung vẫn đang tồn tại nhiều hạn chế trong sản xuất và quản lý gây ảnh hưởng đến hiệu quả, tính cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành hàng. Điều này cũng khiến ngành sầu riêng đang đối mặt với các vấn đề về kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc khi Trung Quốc đưa sầu riêng Việt Nam vào mặt hàng nguy cơ cao.

Trước bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quyết định 3015/QĐ-BNNMT về quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm (ATTP) đối với quả sầu riêng tươi xuất khẩu. Lần đầu tiên, một mặt hàng trái cây được chuẩn hóa quy trình kiểm soát ATTP thống nhất trên phạm vi toàn quốc, bao trùm toàn bộ chuỗi từ trồng trọt, thu hoạch, vận chuyển, bảo quản, đóng gói đến xuất khẩu cho thấy động thái quyết liệt để chấn chỉnh và đưa ngành hàng đi vào quy củ.

Tại Đắk Lắk, UBND tỉnh cũng yêu cầu chính quyền các địa phương phải quản lý chặt chẽ việc cấp và giám sát mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói. Kiểm soát diện tích trồng mới, không để xảy ra tình trạng phát triển nóng, phá vỡ quy hoạch. Đặc biệt, chính quyền địa phương và ngành chức năng phải tăng cường tuyên truyền, vận động người dân không thu hoạch sầu riêng non, bảo đảm độ chín khi cắt và có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp thu hái, mua bán sầu riêng non. Đồng thời cần bảo đảm an ninh trật tự, quản lý chặt chẽ lao động và thương lái từ nơi khác đến địa bàn trong mùa vụ.

Đối với các vùng trồng và cơ sở đóng gói phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất, kiểm soát sâu bệnh hại, ATTP. Đặc biệt, các cơ sở đóng gói phải truy xuất được nguồn gốc, tuyệt đối không sử dụng chất vàng O; doanh nghiệp xuất khẩu phải cam kết thu mua sản phẩm từ đúng vùng trồng đã được cấp mã số để bảo vệ uy tín chung.

Đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và Môi trường tìm hiểu quy trình thu mua, đóng gói sầu riêng xuất khẩu tại Nhà máy chế biến trái cây xuất khẩu Chánh Thu Đắk Lắk.

Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng đã tổ chức đoàn công tác để làm việc với các vùng trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng trên địa bàn tỉnh nhằm nắm bắt việc tuân thủ các quy trình sản xuất, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón và ATTP tại các vùng trồng sầu riêng; đánh giá quy trình thu mua, sơ chế và đóng gói sầu riêng phục vụ xuất khẩu tại các cơ sở. Đồng thời nắm bắt những khó khăn và vướng mắc của các vùng trồng và cơ sở đóng gói trong hoạt động thu hoạch, chế biến và xuất khẩu sầu riêng.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đặng Thị Thủy, hoạt động sản xuất tại doanh nghiệp diễn ra sôi nổi, liên kết với nông dân được duy trì ổn định, giá cả tốt hơn các năm trước và tình trạng tranh mua, tranh bán đã giảm đáng kể so với năm 2023. Chính quyền tỉnh luôn quan tâm và sẵn sàng đồng hành cùng các doanh nghiệp làm ăn chân chính. "Nhà nước sẽ cùng doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn. Chúng tôi muốn nắm bắt đâu là vướng mắc cốt lõi nhất ở góc độ quản lý nhà nước cần giải quyết để ổn định ngành hàng, tránh tình trạng thị trường bị thao túng, không kiểm soát được”, bà Đặng Thị Thủy khẳng định.

Minh Thuận