Quyết liệt chống khai thác IUU, xây dựng nghề cá bền vững

Trong bối cảnh thủy sản Việt Nam đang đối diện nguy cơ kéo dài cảnh báo "thẻ vàng" từ Ủy ban châu Âu (EC), tỉnh Đắk Lắk đã có những bước đi mạnh mẽ nhằm chấn chỉnh hoạt động khai thác, từng bước hình thành nghề cá có trách nhiệm. Không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đang được địa phương cụ thể hóa bằng nhiều hành động đồng bộ, quyết liệt và sát thực tế.

Quản lý chặt đội tàu

Theo thống kê từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, đến tháng 8/2025, tỉnh Đắk Lắk có 2.990 tàu cá đăng ký trên hệ thống dữ liệu nghề cá quốc gia, đạt tỷ lệ 100% theo quy định. Trong đó, số tàu có chiều dài từ 15 m trở lên đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) đạt 99,56%. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện nỗ lực rất lớn của địa phương trong việc đáp ứng các khuyến nghị khắt khe từ EC.

Tuy nhiên, hiện toàn tỉnh vẫn còn 1.254 tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động, chiếm 41,94%. Nguyên nhân chủ yếu như: giấy phép khai thác thủy sản hết hạn, giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và an toàn thực phẩm chưa gia hạn hay một số tàu bị hư hỏng, neo đậu lâu ngày không còn hoạt động.

Ông Nguyễn Thái Hải Anh, Trưởng Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị phường Xuân Đài cho biết: “Trên địa bàn phường hiện có 491 tàu cá đăng ký trên hệ thống tàu cá quốc gia. Trong số này, 270 tàu cá đủ điều kiện hoạt động khai thác thủy sản, 221 tàu cá có nguy cơ cao vi phạm IUU. Nhằm ngăn chặn, không để xảy ra các vi phạm trong khai thác thủy sản đối với đội tàu này, địa phương tăng cường theo dõi, giám sát; đồng thời phối hợp với lực lượng tại cảng cá Dân Phước, Trung tâm Đăng kiểm tàu cá Đắk Lắk và Đồn Biên phòng Xuân Đài vận động, hướng dẫn người dân hoàn thiện thủ tục hồ sơ theo quy định. Về phía ngành chức năng, địa phương đề nghị cần sớm có giải pháp xóa đăng ký đối với nhóm tàu đã chuyển sang nuôi trồng thủy sản hoặc đã bán tàu…”.

Toàn bộ sản lượng thủy sản các tàu cá khai thác đưa về bờ đều được kiểm soát chặt chẽ, bảo đảm cho việc truy xuất nguồn gốc.

Đặc biệt, nhóm tàu nhỏ dưới 12 m thường có tâm lý né tránh đăng kiểm, gây khó khăn cho cơ quan quản lý. Thực tế này đặt ra yêu cầu phải vừa siết chặt quản lý, vừa linh hoạt tuyên truyền, hỗ trợ để ngư dân hợp tác. “Hiện các ngành chức năng đang triển khai biện pháp trực tiếp xuống tận cơ sở, cử cán bộ phối hợp cùng địa phương “đi từng ngõ, gõ từng nhà, gặp từng chủ tàu” để hướng dẫn thủ tục, hỗ trợ lắp đặt thiết bị VMS. Đây là cách làm sát thực tế, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời tạo sự đồng thuận trong ngư dân”, ông Đào Quang Minh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Biển đảo cho biết.

Nâng cao hiệu quả giám sát

Thời gian qua, công tác giám sát tàu cá ra vào cảng được các ngành chức năng thực hiện nghiêm ngặt. Thống kê từ tháng 10/2023     đến tháng 8/2025, lực lượng chức năng đã kiểm soát 19.398 lượt tàu ra vào cảng, giám sát hơn 27.000 tấn thủy sản các loại. Hơn 550 giấy xác nhận và chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác đã được cấp, góp phần minh bạch hóa chuỗi cung ứng.

Ông Phan Thuẩn, Chủ tịch Nghiệp đoàn Nghề cá phường Tuy Hòa cho hay: “Nếu như trước đây bà con còn ngại làm thủ tục vì phiền hà, thì nay nhờ có sự hướng dẫn tận tình của cán bộ, mọi việc thuận lợi hơn rất nhiều. Ngư dân cũng đã hiểu được việc tuân thủ quy định là cách để bảo vệ đầu ra cho sản phẩm của chính mình, không chỉ bán trong nước mà vươn ra thị trường quốc tế”.

Đặc biệt, việc ứng dụng nhật ký điện tử e-CDT đã giúp quản lý hiện đại hơn. Trên 8.500 lượt tàu cập cảng, rời cảng đều được ghi nhận trực tuyến, hạn chế tình trạng gian lận sản lượng, tạo cơ sở dữ liệu minh bạch, phục vụ kiểm tra, đối chiếu.

Theo Đồn Biên phòng Hòa Hiệp Nam, công tác giám sát đang được siết chặt tại cảng cá Phú Lạc, đơn vị kiên quyết không cho tàu ra khơi khi chưa đủ điều kiện. Quan điểm xuyên suốt là phải xử lý nghiêm để răn đe, đồng thời tuyên truyền để ngư dân hiểu lợi ích lâu dài. Đây là cách vừa ngăn chặn, vừa tạo sự chuyển biến từ nhận thức đến hành động.

Các ngành cùng chung tay

Để công tác chống khai thác IUU đạt hiệu quả, tỉnh Đắk Lắk đã huy động sự vào cuộc, phối hợp liên ngành, liên cấp. Thượng tá Đỗ Trọng Đại, Phó Tham mưu trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh cho biết: “Chúng tôi đã chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho các đồn biên phòng phải làm sao kiểm soát toàn bộ, chặt chẽ tàu cá xuất bến, cập bến, không để lọt tàu vi phạm”.

Các địa phương ven biển và các đơn vị liên quan ký kết giao ước thi đua chống khai thác IUU.

Hiện nay chính quyền các xã ven biển cũng thành lập tổ công tác, thường xuyên xuống tận hộ dân vận động, giải thích, giúp ngư dân hiểu được trách nhiệm, ý nghĩa trong việc thực hiện khai thác thủy sản hợp pháp. Ông Nguyễn Xuân Cảnh, Chủ tịch UBND phường Phú Yên khẳng định: “Địa phương xác định việc vận động ngư dân chấp hành chống khai thác IUU không chỉ là trách nhiệm mà còn bảo đảm quyền lợi lâu dài cho ngư dân. Chính quyền luôn chủ động phối hợp với lực lượng biên phòng và ngành thủy sản vừa nhắc nhở, vừa hỗ trợ ngư dân. Khi ngư dân có sự đồng hành, họ sẽ hợp tác tốt hơn”.

Cùng với đó, thời gian qua, công tác tuyên truyền về chống khai thác IUU cũng được các cấp, ngành triển khai mạnh mẽ. Các lực lượng chức năng tổ chức nhiều buổi gặp mặt, đối thoại, giải thích cho ngư dân hiểu tác hại của việc vi phạm IUU, giúp nâng cao nhận thức cho ngư dân. Ông Võ Đốc ở phường Tuy Hòa, chủ một tàu cá chuyên khai thác cá ngừ đại dương cho hay: “Nếu vi phạm trong khai thác, không chỉ một vài tàu bị phạt mà toàn bộ ngành thủy sản sẽ bị ảnh hưởng theo. Bà con giờ hiểu rằng gỡ "thẻ vàng" EC không phải là chuyện riêng của Nhà nước mà chính mình cũng có lợi, vì thế ngư dân chúng tôi sẵn sàng chấp hành”.

Trong thời gian tới, tỉnh xác định tiếp tục mở các đợt cao điểm tuyên truyền, kết hợp kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm vi phạm; đồng thời chuẩn bị hồ sơ, dữ liệu để làm việc với đoàn thanh tra EC, nhằm khẳng định nỗ lực thực chất của địa phương trong việc tháo gỡ "thẻ vàng”.

Tuyết Hương