Nền kinh tế thế giới bất ổn trước nhiều thách thức

Kinh tế thế giới đã bước vào một thời kỳ bất ổn hơn bao giờ hết, tác động “kép” từ đại dịch COVID-19 và căng thẳng Nga - Ukraine khiến lạm phát leo thang và cản trở đà phục hồi yếu ớt của nền kinh tế.

Lo ngại lạm phát đình trệ

Năm ngoái, nhiều chuyên gia kinh tế đã kỳ vọng 2022 sẽ là năm kinh tế phục hồi mạnh mẽ. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau đó, lạm phát đã tăng lên mức hai con số trong khi tăng trưởng kinh tế trên toàn thế giới ngừng trệ, gây nên "lạm phát đình trệ" (thuật ngữ mô tả sự kết hợp giữa giá cả tăng cao và tăng trưởng thấp).

Các chuyên gia kinh tế cho biết lạm phát đình trệ là đáng ngại bởi khó có thể ngăn chặn một khi tình trạng này xảy ra. Lạm phát đình trệ cũng gây tác động nghiêm trọng và lâu dài đối với doanh nghiệp, tầng lớp trung lưu và các hộ gia đình có mức lương thấp.

Các nhà hoạch định chính sách cũng lo ngại về nguy cơ lạm phát đình trệ do có rất ít công cụ tiền tệ để giải quyết vấn đề. Tăng lãi suất có thể giúp giảm lạm phát, song chi phí đi vay tăng sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng. Trong khi đó, chính sách tiền tệ lỏng có nguy cơ đẩy giá lên cao hơn.

Người tiêu dùng lựa chọn mua hàng tại một siêu thị ở Frankfurt, Đức.

Ngay cả trước cuộc xung đột Ukraine, giá cả đã tăng cao kỷ lục ở nhiều quốc gia, gồm Mỹ, Anh và Khu vực đồng euro (Eurozone), do đại dịch làm gián đoạn chuỗi cung ứng và thúc đẩy nhu cầu hàng hóa. Cuộc xung đột làm trầm trọng thêm những vấn đề này bởi Nga và Ukraine cung cấp một lượng lớn khí đốt, dầu mỏ, lúa mì, phân bón và các nguyên liệu khác trên toàn cầu, đẩy giá năng lượng và lương thực tăng cao, đặc biệt ở châu Âu.

Còn tại Mỹ, lạm phát đã chạm mức cao chưa từng thấy trong suốt 40 năm qua. Tình hình này đã buộc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải cân nhắc rút lại các chính sách kích thích kinh tế được ban hành trong thời kỳ đại dịch, từ đó làm gia tăng những lo ngại rằng Fed có thể nâng lãi suất mạnh đến mức đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới này rơi vào một đợt suy thoái.

Trong khi đó, Trung Quốc ghi nhận doanh số bán lẻ tháng 3/2022 giảm 3,5% so với cùng kỳ năm ngoái, cũng như mức sụt giảm lớn nhất trong chi tiêu tiêu dùng và tỷ lệ thất nghiệp cao nhất kể từ những tháng đầu bùng phát dịch COVID-19, trong bối cảnh các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh đã kìm hãm hoạt động kinh tế tại các trung tâm lớn như Thượng Hải.

Các quốc gia nhỏ hơn cũng không thoát khỏi bối cảnh kinh tế khó khăn. Nhiều nước đã nợ nần chồng chất trong 10 năm qua để giải quyết những hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và đại dịch COVID-19. Giờ đây, lãi suất đang bắt đầu tăng lên, đúng ngay lúc giá nhiều mặt hàng thiết yếu như thực phẩm và nhiên liệu đang leo thang.

Giám đốc phụ trách chiến lược, chính sách và đánh giá của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Ceyla Pazarbasioglu cho biết tổng các khoản vay trên toàn cầu của các chính phủ, tập đoàn và hộ gia đình đã tăng thêm 28 điểm phần trăm lên tương đương 256% GDP vào năm 2020. Đây là mức chưa từng thấy kể từ sau hai cuộc xung đột thế giới trong nửa đầu thế kỷ XX.

Triển vọng ảm đạm

Tác động nặng nề của cuộc xung đột tại Ukraine đang lan rộng trên khắp thế giới, khiến IMF hạ dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu xuống 3,6% trong năm 2022 và trong năm 2023. Mức dự báo tăng trưởng cho năm nay của Ngân hàng Thế giới (WB) thậm chí còn thấp hơn, chỉ vào khoảng 3,2%, giảm so với mức dự báo 4,1% được thể chế này đưa ra trước đó.

Báo cáo Triển vọng kinh tế thế giới của IMF cũng chỉ rõ tăng trưởng toàn cầu trung hạn cũng sẽ giảm xuống mức 3,3%, thấp hơn so với mức trung bình 4,1% trong khoảng thời gian 2004 - 2013. IMF quan ngại rằng kinh tế sụt giảm có thể thấy rõ nhất tại các quốc gia nghèo, đe dọa xóa bỏ những thành quả trong phục hồi kinh tế sau đại dịch.

Báo cáo của IMF còn nhận định các quốc gia châu Âu sẽ chứng kiến tăng trưởng chậm hơn do cuộc xung đột tại Ukraine đẩy giá nhiên liệu và lương thực tăng cao, kéo theo lạm phát tăng và tình trạng này sẽ diễn ra trong thời gian dài hơn dự kiến. Do vậy, các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước đang phát triển và mới nổi, sẽ chịu ảnh hưởng từ sự sụt giảm tại khu vực này.

Tăng trưởng Eurozone được dự báo giảm xuống mức 2,8% trong năm nay, thấp hơn 1,1% so với mức dự đoán trước đó.

IMF cho rằng nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc sẽ cảm nhận được sự tác động của cuộc khủng hoảng Ukraine và làn sóng dịch COVID-19, theo đó nền kinh tế lớn nhất thế giới Mỹ sẽ chỉ tăng trưởng 3,7%, trong khi mức này đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới Trung Quốc là 4,4%.

Với hai quốc gia trung tâm của cuộc xung đột đang khiến cả thế giới điêu đứng, IMF dự báo nền kinh tế Ukraine sẽ suy giảm 35% trong năm nay, trong khi GDP của Nga giảm 8,5%.

Tăng trưởng trong hoạt động thương mại toàn cầu cũng được dự báo sẽ giảm tốc trong năm nay. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự đoán khối lượng thương mại hàng hóa của thế giới sẽ chỉ tăng 3% trong năm nay, giảm so với mức 4,7% được đưa ra trước đó.

 Hồng Hà (Theo TTXVN)