Giáo viên thời trí tuệ nhân tạo: Điều gì sẽ tạo nên giá trị nghề?

Gần đây, những chủ đề liên quan ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong dạy học như: “Hướng dẫn tạo bài giảng từ AI”, “Cách sử dụng AI trong xây dựng ngân hàng đề thi”, “Kỹ thuật sử dụng AI trong đánh giá người học”… đã không còn xa lạ trên các diễn đàn xã hội.

Nhiều người không khỏi hoài nghi “vậy vai trò của người giáo viên thực sự sẽ là gì?”, “liệu AI có thay thế cho giáo viên được hay không?” và “nếu thay thế được thì ở mức độ nào?”.

Thực tế cho thấy, AI có thể soạn bài giảng, tạo hình ảnh, gợi ý chủ đề thảo luận và thậm chí đánh giá kết quả người học... chỉ trong vài giây. AI thực sự có ưu thế về tốc độ xử lý dữ liệu và đạt được tính logic của các vấn đề. Với khả năng truy cập và tổng hợp thông tin nhanh chóng, AI đang trở thành một "gia sư ảo" cần mẫn và hiểu chuyện. AI có thể giúp cá nhân hóa lộ trình học tập, cung cấp phản hồi tức thì và thậm chí tự động hóa những công việc mang tính lặp lại.

Lớp học yêu thương ở xã Ea H'Đing (huyện Cư M'gar). Ảnh minh họa: Đỗ Lan

Trong bối cảnh AI ngày càng trở nên phổ biến, có không ít giáo viên sao chép nguyên văn nội dung do AI tạo ra để làm tài liệu giảng dạy hoặc viết báo cáo mà không kiểm chứng nguồn thông tin hay trích dẫn theo nguyên tắc khoa học. Điều đó không chỉ vi phạm chuẩn mực học thuật mà còn đi ngược lại với đạo đức nghề nghiệp với những giá trị như là sự trung thực, tính cẩn trọng và sự tôn trọng tri thức. Vậy làm thế nào để ứng dụng AI một cách thông minh và có chọn lọc, bảo đảm AI phục vụ mục tiêu giáo dục chứ không thao túng quá trình học tập? Và khi AI ngày càng can thiệp sâu vào công việc giảng dạy và nghiên cứu, điều gì sẽ tạo nên giá trị nghề dạy học?

Có lẽ chẳng có cách nào khác, thay vì cố gắng cạnh tranh trong vô vọng với tốc độ xử lý, dung lượng lưu trữ của AI hay từ chối AI, giáo viên cần tập trung vào những phẩm chất cốt lõi mà thuật toán không thể sao chép. Vị thế thực sự của giáo viên nằm ở khả năng kết nối, sự tận tâm, thấu hiểu và đồng cảm với những khó khăn của người học. Cùng với đó là sự tôn trọng người học như một cá thể luôn cần được lắng nghe và định hướng. Một thuật toán có thể chấm điểm bài luận, nhưng không thể nhận ra những nỗ lực của cá nhân trong suốt quá trình cũng như những tình cảnh khó khăn mà người học có thể đang phải trải qua.

Đồng thời, với dung lượng thông tin lớn mà AI cung cấp, giá trị nghề của giáo viên thay đổi theo cách không chỉ hướng tới là người truyền đạt kiến thức mà còn cần khuyến khích người học đặt câu hỏi, thúc đẩy tư duy phản biện, hình thành góc nhìn đa chiều và có quan điểm độc lập. Việc sử dụng công nghệ chỉ được xem như công cụ hỗ trợ giáo viên thực hiện vai trò dẫn dắt tư duy. Giá trị nghề đó được xây dựng trên nền tảng luân lý chức nghiệp và sẽ vượt qua được các giới hạn của sự phát triển công nghệ.

Trương Thị Hiền