"Khoảng trống" trong phân luồng giáo dục sau trung học cơ sở (Kỳ 1)

Phân luồng giáo dục sau tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) nhằm hướng nghiệp cho học sinh, phát triển giáo dục nghề nghiệp, hướng tới nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực và giảm tải đào tạo cho bậc trung học phổ thông (THPT). Để đạt mục tiêu này cần có sự quan tâm từ nhiều phía với những giải pháp đồng bộ.

Kỳ 1: Thu hút học sinh vào cơ sở giáo dục nghề nghiệp

Sau gần 6 năm thực hiện giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2019 - 2025, các sở, ngành cũng như cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã triển khai nhiều giải pháp thu hút học sinh.

"Rẽ hướng" sang học nghề

Theo kế hoạch của UBND tỉnh về triển khai thực hiện Đề án Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk giai đoạn 2019 – 2025, đến năm 2025 toàn tỉnh có ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ sơ cấp và trung cấp, 45% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ cao đẳng (đối với các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn thì tỷ lệ tương ứng là 30% và 35%).

Học sinh Trường Trung cấp Tây Nguyên tìm hiểu linh kiện trên ô tô tại xưởng thực hành của trường.

Theo phân cấp, Sở GD-ĐT đã phối hợp đẩy mạnh tuyên truyền và tổ chức cho học sinh trải nghiệm nghề nghiệp. Riêng năm học 2023 - 2024, Sở GD-ĐT phối hợp với Sở LĐ-TBXH và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh tổ chức chuỗi ngày hội tư vấn hướng nghiệp tại 15 huyện, thị xã, thành phố cho khoảng 10.000 học sinh THCS…

Giai đoạn 2021 - 2024, Sở LĐ-TBXH đã phối hợp với Tỉnh Đoàn tổ chức ngày hội tuyên truyền, tư vấn, định hướng phân luồng về giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh tại 32 địa điểm (trường THCS) của 11 địa phương với 6.911 học sinh và phụ huynh tham gia. Từ năm 2021 đến tháng 9/2024, toàn tỉnh đã tuyển sinh, đào tạo nghề cho hơn 144.722 học sinh, sinh viên; trong đó, trình độ cao đẳng là 4.126 người, trung cấp 9.001 người...

Việc "rẽ hướng" học nghề sớm sau khi tốt nghiệp THCS đã đem đến môi trường học tập mới cho trẻ vị thành niên. Em Trương Phan Gia Huy, học sinh Trường Trung cấp Tây Nguyên cho biết, sau khoảng một tháng vừa học THPT vừa học nghề công nghệ ô tô, đến nay em đã học qua kỹ thuật hàn, duỗi, mài và biết sơ bộ về máy móc trên ô tô. Em chọn học nghề vì thích tìm hiểu về ô tô, đam mê khoa học kỹ thuật, hơn nữa là nghề này có nhiều hướng phát triển trong tương lai. Sau khi có bằng trung cấp nghề, em sẽ xin việc làm tại garage ô tô để tiếp xúc thực tế với công việc sửa chữa ô tô; học hỏi thêm kỹ năng từ những người thợ lành nghề; hiểu rõ hơn về quy trình hoạt động của một xưởng sửa chữa (quản lý nhân sự, bán hàng, kế toán)...

Giáo viên tìm hiểu thiết bị đào tạo tại Hội thi thiết bị đào tạo tự làm tỉnh Đắk Lắk năm 2024 do Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tổ chức.

Em Võ Thị Thiên Hương, sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polytechnic cơ sở Tây Nguyên tâm sự, khi mới theo học hệ phổ thông cao đẳng tại trường em thấy khá nhàm chán vì chương trình học nhẹ (học 4 môn văn hóa: Toán, Vật lý, Ngữ văn, Lịch sử) so với bậc THCS đã học trước đó. Nhưng nhờ sự dẫn dắt, động viên của giáo viên mà em dần quen với môi trường mới; những kiến thức mới về nghề nghiệp, kỹ năng mềm (thuyết trình, giao tiếp, làm chủ cảm xúc) đã khơi dậy sự hứng thú học tập, làm việc ở mỗi người để em và các bạn tiếp tục theo đuổi chương trình học. Sau khi hoàn thành khóa học ngành Digital Marketing (học văn hóa 1 năm, học nghề cao đẳng 2 năm), em sẽ đi làm, học lên đại học hoặc du học...

Tích cực hỗ trợ học sinh

Thầy Nguyễn Công Bình, Trưởng bộ môn Công nghệ Kỹ thuật ô tô, Trường Trung cấp Tây Nguyên chia sẻ, xu hướng học nghề của học sinh ngày càng tăng, nhiều em có sở thích với máy móc, kỹ thuật nên việc học nghề khá hào hứng. Tuy nhiên, do đang độ tuổi phát triển về thể chất và tâm sinh lý nên việc dạy học có những khó khăn nhất định. Có em còn suy nghĩ học nghề để lấy chứng nhận, nhưng thực tế là học nghề có bằng tốt nghiệp trung cấp chính quy, có thể liên thông lên cao đẳng nếu muốn. Song hành với dạy thì giáo viên phải “dỗ” và định hướng tư tưởng cho các em.

Tiết học về hướng nghiệp của học sinh Trường THCS Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột.

Mặt khác, việc học nghề song song với học văn hóa hơi nặng bởi theo chương trình thì học sinh học văn hóa buổi sáng, học nghề buổi chiều rất vất vả nên nếu sức khỏe yếu, không đủ động cơ, đam mê với nghề thì sẽ khó theo hết chương trình học. Trong đào tạo nghề, có 70% thời gian là thực hành nên cơ sở vật chất rất quan trọng. Cơ sở đào tạo phải có đầy đủ trang thiết bị để các em tiếp xúc và va chạm thực tế, thực hành nghề mình học; trường đã có xưởng thực hành sửa chữa ô tô, đang phấn đấu đầu tư một số hạng mục khác để bảo đảm học đi đôi với hành.

Ông Lê Thanh Hùng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Đắk Lắk cho hay, bên cạnh kiện toàn cơ sở vật chất, thiết bị dạy học thì nhà trường đang đề xuất cấp có thẩm quyền chuyển đổi dãy nhà hai tầng cũ của trường thành ký túc xá phục vụ học sinh theo học tại trường nhằm bảo đảm môi trường học tập an toàn, tiện lợi cho các em. Khi cơ sở được kiện toàn thì trường sẽ mở thêm các ngành nghề mới theo nhu cầu thị trường. Đồng thời, đẩy mạnh liên kết với các doanh nghiệp để kết nối cung – cầu việc làm cho học sinh sau khi tốt nghiệp.

Tại TP. Buôn Ma Thuột, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên (GDNN- GDTX) thành phố đã tham mưu UBND thành phố bổ sung một giáo viên dạy nghề; đẩy mạnh xã hội hóa cơ sở vật chất phục vụ dạy nghề với 20 máy may công nghiệp, 2 hệ thống nước lọc tinh khiết phục vụ cho học viên học nghề tại trung tâm….

Bên cạnh các lớp học nghề ngắn hạn thì Trung tâm GDNN-GDTX huyện Krông Pắc còn phối hợp với 3 cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo nghề cho học sinh. Bà Hoàng Thị Nam, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, đơn vị đang chuyển hướng phối hợp với các cơ sở đào tạo nghề trong tỉnh nhằm gắn kết mối quan hệ giữa đào tạo và việc làm.

(Còn nữa)

Kỳ 2: Đích đến còn xa

Thanh Hường