Cây nêu của dân tộc Cor
Cũng như nhiều dân tộc ở vùng Trường Sơn, trong các lễ hội của người Cor, việc quan trọng hàng đầu là phải làm cây nêu. Đồng bào gửi gắm niềm tin và ước vọng vào mỗi hình tượng, hoa văn được khắc vẽ trên cây nêu, thể hiện sinh động thế giới quan sơ khai, nhân sinh quan hồn nhiên của cộng đồng tộc người.
Cây nêu được xem là tâm điểm của lễ hội. Mọi hoạt động, nghi lễ, diễn xướng dân gian đều diễn ra chung quanh cây nêu. Người Cor đã sáng tạo ra nhiều loại cây khác nhau như: nêu phướn (xa glák), nêu thượng (xa cô), nêu xa cóh, nêu lá (xa xje), nêu bắp chuối (cót kjá), nêu dù (gâk đlu), nêu đu đủ (pa-lay đu)...
Cây nêu phướn, một trong những cây nêu đẹp nhất của dân tộc Cor. |
Trong các loại cây nêu, nêu phướn là loại nêu tròn có hình vẽ hoa văn, được dựng cao. Đồng bào gọi là nêu phướn vì có đan lá phướn treo từ đỉnh nêu thòng xuống, có đẽo hình chim chèo bẻo treo trên đầu nêu. Cây nêu thượng giống như nêu phướn nhưng không có lá phướn. Nêu lá làm từ cây chò, chặt về để nguyên lá, không khắc vạch hoa văn, đầu nêu không có hình chim chèo bẻo. Nêu bắp chuối là cây nêu dựng trong lễ cúng ông bà, cao khoảng 6 m, đầu nêu có hình bắp chuối chỉa thẳng lên trời. Nêu dù là cây nêu dùng trong lễ ăn trâu cúng giải hạn, cao độ 5 m, có tán như cái dù (lọng) và có hình tia mặt trời trên đỉnh nêu. Loại nêu này chỉ thấy có ở vùng người Cor Đường Rừng. Nêu đu đủ là cây nêu tạo dựng trong lễ ăn trâu để cầu an và cầu phước lộc, cao trên 4 m, đỉnh nêu có tia mặt trời, gần đỉnh có những quả đu đủ đẽo khắc bằng gỗ.
Phụ nữ dân tộc Cor múa điệu ka đáo xung quanh cây nêu. |
Cây nêu là công trình nghệ thuật trang trí thể hiện rõ nét mỹ quan tộc người. Với giá trị nhiều mặt, cây nêu của đồng bào Cor được phục dựng, trưng bày ở các vị trí trang trọng tại các bảo tàng, quảng trường. Các địa phương có đồng bào Cor sinh sống như như Trà Bồng (Quảng Ngãi), Bắc Trà My (Quảng Nam) đã phục dựng cây nêu để trang trí trong các lễ hội truyền thống, các quảng trường, nhà văn hóa huyện. Trong những năm gần đây, các hoạt động lễ hội phục dựng nhiều cây nêu, nghi thức rước vật linh cây nêu được thực hiện, góp phần tôn vinh giá trị nghệ thuật trang trí của dân tộc thiểu số.
Nghi lễ rước cây nêu, vật thiêng của dân tộc Cor. |
Cây nêu của dân tộc Cor là linh vật gắn với lễ hội truyền thống, biểu tượng văn hóa tộc người, mang nhiều giá trị nhân văn sâu sắc. Với ý nghĩa đó, ngày 12/8/2014, trong phiên họp Hội đồng Di sản quốc gia lần thứ 7, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa Nghi lễ dựng cây nêu và bộ gu của dân tộc Cor huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ngày 9/8/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 2323/QĐ-BVHTTDL đưa nghệ thuật trang trí trên cây nêu của dân tộc Cor huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tấn Vịnh
Ý kiến bạn đọc