Đình Bảng - Di sản một danh hương (kỳ 2)

Kỳ 2:  Đền Đô và truyền kỳ Lý Công Uẩn

Năm nay kỷ niệm tròn 1.015 năm Thăng Long - Hà Nội, kể từ khi vua Lý Thái Tổ viết “Thiên đô chiếu” (Chiếu dời đô) năm 1010 dời kinh đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về Đại La, tức Thăng Long lúc đó và là Hà Nội sau này. Đình Bảng chính là nơi phát tích nhà Lý.

Truyền kỳ Lý Công Uẩn

Trong cuốn “Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam” của Nguyễn Đổng Chi có chuyện chú tiểu trong chùa nghịch ngợm bị sư trụ trì la rầy nhất thời bực mình nên viết linh tinh sau lưng tượng Hộ Pháp. Ai dè nửa đêm sư nằm mộng thấy Hộ Pháp đến từ biệt và nói là do hoàng đế đày mình đi xa ba ngàn dặm. Sáng ra sư nhìn sau tượng thì thấy có dòng chữ: “Đày ba ngàn dặm” liền sai người xóa nhưng xóa mấy cũng không sạch. Đến khi chính tay chú tiểu đã viết xoa nhẹ, dòng chữ mới biến mất!

Chú tiểu trong truyện chính là hình tượng Lý Công Uẩn (974 - 1028) khi lên ngôi lấy hiệu là Lý Thái Tổ, mở đầu cho nhà Lý, được dân gian huyền thoại hóa, ngụ ý một người ngay từ nhỏ đã có chân mệnh đế vương. Đương nhiên đây là chuyện cổ tích, nhiều chi tiết lạ lùng do tưởng tượng mà có nhưng lại phản ánh một sự thật là thuở nhỏ Lý Công Uẩn đã từng đi tu, mà tu ở vùng quê Kinh Bắc.

Nhưng duyên cớ nào mà Lý Công Uẩn đến ở chùa ngay từ nhỏ?

Bức Thiên đô chiếu bằng gốm Bát Tràng ở di tích Đền Đô - Đình Bảng.

Đại Việt sử ký tiền biên cho biết: “Năm 3 tuổi, mẹ bế đến nhà Lý Khánh Văn ở chùa Cổ Pháp, Khánh Văn nhận làm con nuôi và đặt tên là Lý Công Uẩn”. Qua đó để thấy theo quan niệm ngày xưa từ sự đầu thai cho đến tuổi thơ, tuổi trẻ của Lý Công Uẩn gắn bó thiết thân với những ngôi chùa và các nhà sư. Nếu sư Khánh Văn có công giáo dưỡng ban đầu thì sư Vạn Hạnh là người chắp cánh cho Lý Công Uẩn trên con đường sự nghiệp đế vương.

Khi tuổi tác đã cao, một lần sư Vạn Hạnh dốc lòng tâm sự với Điện tiền chỉ huy sứ Lý Công Uẩn. Việc này được Đại Việt sử ký toàn thư thuật lại như sau: “Vừa rồi, tôi thấy chữ bùa sấm kỳ lạ, biết họ Lý cường thịnh, tất dấy lên cơ nghiệp. Nay xem trong thiên hạ, người họ Lý rất nhiều, nhưng không ai bằng Thân vệ, là người khoan thứ nhân từ được lòng dân lại đang nắm giữ binh quyền trong tay, đứng đầu muôn dân chẳng phải Thân vệ thì ai còn đương nổi nữa. Tôi đã hơn 70 tuổi rồi, mong được thư thả hãy chết để xem đức hóa của ông thế nào. Thực là cái mạng ngàn năm có một...”.

Ngay sau khi lên ngôi, cuối năm Canh Tuất (1010), Lý Thái Tổ đã “đại xá các thuế khóa cho thiên hạ trong 3 năm, những người mồ côi, góa chồng, già yếu, thiếu thuế lâu năm đều tha cho cả”.

Đặc biệt, với tầm nhìn xa trông rộng, nhà vua đã cho dời đô về Thăng Long, tạo nên mốc son cho đại sự quốc gia ngàn năm. Trong “Chiếu dời đô”, vua Lý Thái Tổ lý giải: “Thành Đại La, đô cũ của Cao Vương, ở giữa khu vực trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa nam bắc đông tây, tiện nghi núi sông sau trước. Vùng này mặt đất rộng mà bằng phẳng, thế đất cao mà sáng sủa, dân cư không khổ thấp trũng tối tăm, muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh”.

Linh địa Đền Đô

Tận mắt thấy Đền Đô (phường Đình Bảng), bao người trầm trồ rằng nơi đây phong thủy hữu tình, được tôn vinh di tích quốc gia đặc biệt quả là y phục xứng kỳ đức. Bởi đất nào mai táng một vị vua thôi cũng đã có thể xem như linh địa, huống chi đất này làm nơi yên nghỉ thiên thu của tám vị hoàng đế nhà Lý, đã từng trị vì đất nước hơn 200 năm thì hẳn không phải chuyện thường.

Hát quan họ giao duyên trên hồ bán nguyệt ở Di tích quốc gia đặc biệt Đền Đô.

Sau khi lên ngôi, vua Lý Thái Tổ chọn nơi này làm chốn yên nghỉ vĩnh hằng cho mình. Sau này, nơi đây trở thành nơi chôn cất và thờ phụng tám vị vua Triều Lý nên Đền Đô còn gọi là Lý Bát Đế hoặc Cổ Pháp Điện.

Chúng tôi không khỏi choáng ngợp khi tham quan nơi này. Vừa bước vào cổng đã thấy cuốn thư bằng gốm Bát Tràng hoành tráng nhất Việt Nam ghi lại “Chiếu dời đô” với 214 chữ, trùng hợp với 214 năm trị vì của 8 vị vua nhà Lý, bên phải là bài thơ “thần” của Lý Thường Kiệt khẳng định sắt đá nền độc lập, tự chủ của đất nước ta.

Ông Nguyễn Đức Thìn, một hướng dẫn viên đặc biệt ở nơi này kể: “Rất nhiều lãnh đạo và các nhân vật tên tuổi đã đến đây. Tôi nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp có lần nói rằng hồi ông còn dạy trường Thăng Long (Hà Nội) trước Cách mạng Tháng Tám, ngày chủ nhật thường cùng đồng nghiệp đạp xe về đây viếng Lý Bát Đế. Cách đây không lâu thiền sư Thích Nhất Hạnh cùng khoảng 500 đệ tử thuộc 32 quốc gia đã hoan hỉ về tham quan Đền Đô. Đến khi chia tay ai nấy đều cũng rất vui và thấy quyến luyến vùng quê Đình Bảng”…

(Còn nữa)

Kỳ 3:  Đình Bảng - Ngôi đình độc đáo xứ Kinh Bắc

Phạm Xuân Dũng