Thăm mộ danh sĩ Nguyễn Thiếp

Núi Thiên Nhẫn là địa danh nổi tiếng ở Nghệ An với di tích thành Lục Niên và khu mộ danh sĩ La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp.

Trong chuyến thăm Mai Hoa trang của nhà thơ Mai Hoa tại xã Thiên Nhẫn (tỉnh Nghệ An), chúng tôi đã lên thăm núi Thiên Nhẫn. Bâng khuâng bên những dấu vết còn lại của di tích thành Lục Niên, thành kính thắp hương tại ngôi miếu cổ được người dân dựng trên nền cổ thành. Rải rác cạnh đó còn sót lại những đoạn chân tường đá rêu phong.

Lục Niên Thành từng là nơi đóng bộ chỉ huy tối cao của nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi làm thủ lĩnh trong “cuộc chiến sáu năm” chống quân xâm lược nhà Minh (1418 - 1423). Năm 1424, khi rút quân từ Thanh Hóa vào vùng này, Lê Lợi đã cho xây dựng trên núi Thiên Nhẫn một thành đá gọi là thành Lục Niên (nghĩa là “Thành Sáu Năm"). Thành từng có chiều dài hàng trăm mét, hình chữ nhật, xây theo kiểu ghép đá, rất kiên cố.

Di tích mộ La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp. Ảnh: Báo Hà Tĩnh

Di tích mộ La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp nằm cách thành Lục Niên chỉ một thôi đường đi bộ. Từ đường vòng eo hồ Thành, leo hàng trăm bậc tam cấp cao ngất là đến khu mộ và nơi ẩn cư của nhà hiền triết La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp (1723 - 1804) trên núi Bùi Phong thuộc dãy Thiên Nhẫn. Khu lăng mộ này được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1994. Ngay kề khu lăng mộ, ngôi nhà của La Sơn Phu Tử vẫn còn đó những dấu tích móng nhà, một phần tường nhà, sân và bình phong trước cổng.

Nguyễn Thiếp quê ở Hà Tĩnh, đỗ Hương giải năm 1743, ra làm quan ít lâu thì cáo về ở ẩn trên núi Thiên Nhẫn, đọc sách, nghiên cứu lý học. Ngoài danh hiệu La Sơn Phu Tử, người ta còn gọi ông là Lạp Phong cư sĩ, hoặc gọi là ông Lục Niên (vì ông ẩn dật ở gần thành Lục Niên). Chúa Trịnh nhiều lần mời ra làm quan nhưng ông từ chối. Chỉ đến khi vua Quang Trung kiên nhẫn cầu hiền đến 3 - 4 lần, ông mới nhận lời giúp.

Năm 1791, tiếp chiếu triệu của vua Quang Trung, Nguyễn Thiếp vào Phú Xuân dâng tấu lên nhà vua bàn ba việc mà ông cho là thiết yếu nhất: Quân đức, nhân tâm và học pháp. Nhà vua ủy quyền cho ông tổ chức việc dịch ra quốc âm các loại sách học thuật đương thời. Năm 1792, vua Quang Trung đột ngột băng hà, sự nghiệp của Nguyễn Thiếp đành dở dang. Năm 1801, Nguyễn Thiếp đến Phú Xuân nhằm giúp Quang Toản thì bị Nguyễn Ánh giữ lại. Nguyễn Ánh dụ ông ra giúp việc nhưng ông từ chối. Nguyễn Ánh ngầm cảm phục, tiếp đãi tử tế và xuống chỉ cho ông về lại quê. Nguyễn Thiếp trả hết bổng lộc, sống cảnh nghèo túng ở trại Bùi Phong trên núi Thiên Nhẫn, dạy học trò và đọc sách. Năm 1804, ông qua đời (thọ 81 tuổi) và được an táng gần nơi ẩn cư của mình.

Sử sách còn ghi rõ những đóng góp của Nguyễn Thiếp, như việc thống nhất với vua Quang Trung ấn định thời cơ đánh quân Thanh; chiến lược "thần tốc" là do ông nêu ra. Ông cũng khẳng định trước là Quang Trung sẽ thắng quân Thanh. Nhận chức Viện trưởng Viện Sùng chính, chỉ đạo việc dịch các sách chữ Hán, chữ Nôm; đề xuất với Quang Trung việc chính học, nhấn mạnh việc giảng dạy đạo đức.

La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp không chỉ là một nhà quân sự, chính trị tài ba mà còn là một nhà tư tưởng sâu sắc. Ông đã để lại những tư tưởng giáo dục và đạo đức sâu sắc cho hậu thế.

Đào Đức Tuấn