50 năm thơ Đắk Lắk: Những gương mặt ghi dấu ấn

Năm 2025, những người sáng tác thơ ở Ðắk Lắk sẽ có hai cột mốc quan trọng để nhìn lại quá trình “trưởng thành” của mình. Ấy là cột mốc 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước và 35 năm thành lập Hội Văn học Nghệ thuật Ðắk Lắk.

Có thể nói, chặng đầu của thơ Đắk Lắk là 15 năm sau giải phóng. Nói thế, không có nghĩa là trước đó, trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đắk Lắk không có thơ. Tuy nhiên, phải thẳng thắn thừa nhận rằng: Trước 1975, Đắk Lắk chưa có tác giả thơ nào “định hình”, số lượng tác phẩm còn ít. Chỉ sau giải phóng, khi bộ đội, cán bộ, công nhân, người lao động từ nhiều vùng miền tới Đắk Lắk, trong đó có nhiều người sáng tác thơ thì thơ Đắk Lắk mới bắt đầu được bạn đọc trong và ngoài tỉnh biết tới.

Thời kỳ này chưa có Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT), nhưng anh em sáng tác thơ đã may mắn có được một chỗ để sinh hoạt là Phòng Văn hóa - Văn nghệ thuộc Sở Văn hóa & Thông tin Đắk Lắk với tờ tạp chí “Văn hóa Đắk Lắk”, xuất bản hằng quý. Đọc các ấn phẩm “Thơ tặng tháng ba”, “Đất gọi mùa”... do Sở Văn hóa & Thông tin xuất bản trong giai đoạn này, ta thấy bên cạnh Hữu Chỉnh, Trúc Hoài - hai tên tuổi đáng chú ý nhất trong kháng chiến chống Mỹ, đã có thêm nhiều tên tuổi mới như: Văn Thanh, Văn Thảnh, Mai Thanh Chương, Đồng Xuân Lan, Lê Viết Tường, Uông Ngọc Dậu, Ngô Minh Oanh, Trần Văn Hội, Trần Chi, Lê Tiến Dị, Đinh Hữu Trường, Vũ Nhật Hồng, Lê Thị Minh Nghiệm, Hoàng Nam... Giai đoạn này có một số tác phẩm ghi được dấu ấn trong lòng bạn đọc như: “Con voi một ngà” (Văn Thanh), “Nghe câu quan họ trên cao nguyên” (Hữu Chỉnh), “Trước ô cửa nhà dài” (Văn Thảnh), “Âm điệu mùa mưa” (Đồng Xuân Lan), “Khúc hát tặng những người đi tìm nước” (Lê Viết Tường)... Trong giai đoạn này, hầu như không có tác giả nào ra được tập thơ riêng. Thơ chỉ in rải rác trên các báo trung ương và địa phương, các tập thơ chuyên đề do Sở Văn hóa & Thông tin xuất bản nhân các dịp kỷ niệm.

Chặng đường thơ thứ hai của Đắk Lắk là từ sau Đại hội VHNT Đắk Lắk lần thứ I, ngày 4 và 5/9/1990. Đây là cột mốc có ý nghĩa lớn của giới VHNT tỉnh nhà. Bắt đầu từ đây, giới văn nghệ sĩ trong tỉnh chính thức có một tổ chức của mình để cùng sáng tác, nghiên cứu, phê bình VHNT; không chỉ để thỏa mãn nhu cầu sáng tạo riêng của bản thân mà còn góp phần vào sự nghiệp cách mạng chung của tỉnh nhà.

Với 45 hội viên ban đầu (trong đó có 18 người sáng tác thơ), nhưng ngay sau đại hội, Hội VHNT Đắk Lắk do nhà thơ Hữu Chỉnh làm Chủ tịch đã nỗ lực chung tay ra được tờ Tạp chí Văn nghệ số đầu tiên - số Xuân Tân Mùi, năm 1991. Nội dung của kỳ tạp chí này chủ yếu đưa các thông tin của đại hội, nhưng lật giở từng trang tạp chí ta đã thấy có sự đóng góp của các cây bút thơ lúc bấy giờ.

Đọc tạp chí số đầu tiên này, ta thấy được tình yêu của người làm thơ với Đắk Lắk - quê hương thứ hai của họ. Như nhà thơ Phạm Doanh đã bám sát công trình thủy điện Dray H’linh để viết về những người lính Sư đoàn 470 đang ngày đêm lao động: “Những tấm lưng cực nhọc/ kết thành đập bê tông/ cho tôi đứng giữa dòng Sê rê pốc/ ngắm bóng tôi chìm nổi giữa dòng/ phía lưng tôi nghìn cơ bắp căng phồng/ những âm hưởng nhọc nhằn thở lên từ hầm sâu mười bảy thước...”; hay nhà thơ Văn Thanh đã vào tận rừng sâu để viết về nỗi khổ sở của người công nhân khai thác gỗ: “Mùa khô cháy lòng khe/ Tìm không ra giọt nước/ Bao ngày không tắm giặt/ Áo quần dày như mo/ Mùa mưa hết gạo ăn/ Lại cùng nhau đào củ/ Gặp khi trời mưa lũ/ Trôi cả nồi lẫn xoong”.

Ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên này, Hội VHNT đã xuất bản được một tuyển tập thơ khá dày dặn của 51 tác giả. Điều đáng nói, một số tác giả đã xuất bản được tập thơ riêng, như Văn Thanh với tập thơ “Quả đắng” (1993), Hữu Chỉnh với “Em hái mùa xuân” (1993), Văn Thảnh với “Trước ô cửa nhà dài” (1993)... Tiêu biểu là Lê Vĩnh Tài với 3 tập thơ “Hoài niệm chiều mưa” (1991), “Hạt thóc và hoa dại” (1993), “Lục bát phượng yêu” (1994). Với giọng thơ trữ tình mềm mại, ngôn từ trau chuốt uyển chuyển, thơ Lê Vĩnh Tài đã cuốn hút rất nhiều người đọc, trở thành hiện tượng của thơ Đắk Lắk lúc bấy giờ.

Một số tập thơ của các cây bút Đắk Lắk xuất bản trong những năm qua.

Những năm tiếp theo, lần lượt các tác giả Văn Thảnh cho ra đời “Mưa gió ay ray”, “Bài ca đỉnh núi”; Mai Thanh Chương với “Năm tháng đang qua”; Đỗ Toàn Diện với “Lời ru cao nguyên”; Bùi Vũ Anh với “Chợt đến chợt đi”... Nhưng đáng chú ý nhất, vẫn là Lê Vĩnh Tài với trường ca “Vỡ ra mưa ấm” và tập thơ “Liên tưởng”. Bằng giọng thơ “trưởng thành” hơn, gợi nhiều ngẫm nghĩ hơn so với các tập thơ trước khiến người đọc phải đọc chậm mới có thể cảm nhận được nhiều điều thú vị. Nhờ thế Lê Vĩnh Tài đã nhận được giải thưởng thơ Bách Việt (2009), giải A - giải thưởng Chư Yang Sin lần thứ nhất (2005 - 2010).

Từ năm 2010 trở đi lực lượng sáng tác thơ được bổ sung thêm nhiều cây bút mới, như Nguyễn Duy Xuân, Lê Thành Văn, Huệ Nguyên, Nguyễn Tiến Sỹ, Trần Ánh Nguyệt, Bích Xoan, Đàm Lan, Trần Thị Uyên, Đinh Thị Phúc, Hồ Hồng Lĩnh, Trần Đình Nhân, Nguyễn Đức Khẩn...

Với điều kiện in ấn thuận lợi hơn, mỗi năm các hội viên Hội VHNT Đắk Lắk đã cho “ra lò” hàng chục tập thơ. Những tác phẩm đáng chú ý nhất ở giai đoạn này là tập thơ “Ngày linh hương nở sáng” của Đinh Thị Như Thúy đoạt giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 2011; trường ca “Rừng cổ tích” của Đặng Bá Tiến đoạt giải Nhất cuộc vận động sáng tác văn học về đề tài công nhân giai đoạn 2010 - 2014, do Hội Nhà văn Việt Nam và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp tổ chức, Giải A - giải thưởng Chư Yang sin lần thứ hai (2010 - 2015); “Hồn cẩm hương” của Đặng Bá Tiến đoạt giải A, giải thưởng Chư Yang Sin lần thứ ba (2015 - 2020); “Tây Nguyên mong đón Bác về của Lê Thành Văn đoạt giải B (không có giải A) Cuộc vận động sáng tác quảng bá tác phẩm chủ đề học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh (2022); “Lão Ngư Kỳ Tân” của Bùi Minh Vũ được trao giải Ba cuộc thi viết về biển đảo của Hội Nhà văn Việt Nam... 

Nhờ phong trào thơ phát triển cả về lượng và chất, đến nay nhiều cây bút thơ Đắk Lắk đã được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Nhìn chung thơ Đắk Lắk đã và đang làm tốt nhiệm vụ của mình là: Góp phần quảng bá hình ảnh thiên nhiên và con người Đắk Lắk, phản ánh những niềm vui nỗi buồn, những giá trị nhân văn cao đẹp của con người trên mảnh đất này.

Phan Vũ