Chợ quê

Chợ nằm ở gần nhà, tính đường chim bay chắc cách chưa đầy trăm mét. Ngày trước, chợ chỉ là thẻo đất nhỏ cận kề bên cái hồ nuôi cá to đùng của hợp tác xã. Thời bao cấp, chợ búa lèo tèo không mấy kẻ bán mua nên riêng cái thẻo ấy thôi đã là quá đủ. Mua gánh bán bưng. Họp sớm tan sớm. Chắc vậy mà chợ có tên chợ Xổm. Cái tên đầy hình ảnh, ngụ ý lúc họp chợ kẻ bán lẫn người mua đều… ngồi xổm: mua mau bán mau còn dẹp sớm về lo chuyện nhà…

Sang thời mở cửa giao thương phát triển, cái hồ cá làm ăn thua lỗ quanh năm bị “xóa sổ”, đem san lấp mặt bằng chuyển luôn làm chợ. Cổng chợ, nhà lồng, lều quán được dựng xây quy củ. Chợ Xổm đùng cái hóa rộng rãi, khang trang. Khang trang nhưng vẫn cứ là chợ quê, giữ nguyên những nền nếp rất “quê” lâu đã thành truyền thống. Dù chợ đã có tên mới nhưng 99% người đi chợ vẫn cứ quen gọi “đi chợ Xổm” cho dù giờ ra chợ không mấy ai còn… ngồi xổm. Ngồi xổm thì không nhưng họp sớm tan sớm thì vẫn giữ lệ như xưa. 5 giờ sáng họp, 9 giờ hay 9 rưỡi là tan, vắng ngắt; ai lề mề đi chợ muộn có buồn thì chịu, sẽ chẳng còn gì mà mua! Dậy sớm, tranh thủ chợ búa sớm về còn lo việc đồng áng, việc nhà từ lâu đã là thói quen thành nếp của người quê. Giờ cuộc sống đi lên, quê có “phố hóa” phần nào nhưng cái hồn cốt quê thì vẫn vậy không thay…

Minh họa: Trà My

Và rẻ. Ai không tin, thử đi chợ Xổm một lần sẽ biết. Không phải tất cả nhưng 90% mặt hàng đều “dễ mua” hơn nếu đem so cùng chợ khác. Cái nếp “bán rẻ” của người chợ Xổm chắc cũng đã hình thành từ đâu đó rất xưa. Quê nghèo, hàng hóa muốn có khách mua phải chấp nhận bán giá mềm, kiếm lời thật ít. Một, mười, tới trăm người mua bán làm ăn đều ý thức vậy khi đặt gánh hoặc dựng sạp, lều kinh doanh nơi chợ Xổm. Rẻ nhất nơi ngôi chợ này phải kể là hàng rau, củ, quả. Kế đến là hàng quà vặt, hàng ăn. Rẻ đến khó tin. Cái bánh bò to cộ giá 1 ngàn. Bánh bèo thì 12 ngàn một kí. Sâm nam bỏ 5 ngàn rinh ngay 3 bịch bự chảng đủ 3 người xơi. Hàng ăn còn kỳ lạ hơn: cầm vỏn vẹn 2 ngàn đồng mua cũng được một gói xôi. Tô bún có thịt hoặc cục giò ngự đàng hoàng giữa tô nghi ngút bốc hơi giá chỉ 10 ngàn. Cơm gà, cơm sườn ra dĩa cũng 10 ngàn đồng giá. Lần đầu cô bạn dân phố về quê chơi, sáng ra chợ ăn điểm tâm; hỏi giá xong cô cứ liếc nhìn tô bún với dĩa cơm gà, ánh mắt đầy nghi ngại: liệu có… ăn được không? Tôi bật cười, dúi đũa vào tay kẻ đa nghi: ăn đi, đừng hỏi nhảm… Kết quả: ngày hôm đó đãi điểm tâm xong tôi còn dắt bạn lòng vòng “ăn hàng” (quà vặt) chợ quê một lần cho biết. Món nào bạn cũng kêu ngon, kêu rẻ, tham ăn nhiều đến mức về nhà bỏ cả cơm trưa, vác cái bụng lặc lè…

 Không chỉ rẻ, chợ Xổm còn mang cái nếp muôn đời của những chợ quê, ấy là bán mua chân thật. Có nói thách nhưng không nhiều, chủ yếu để “đối phó” cùng những người mua hay trả giá. Gặp người không trả cũng tự động bớt để “giữ bạn hàng”. Kinh doanh chợ quê, đừng nghĩ tới chuyện mua bán chụp giật, nói một nẻo đi một đàng để mong “trúng mánh”. Toàn bà con thân thuộc; toàn người cùng làng nước; chơi liều một lần, lần sau cộng đồng sẽ chỉ mặt đặt tên, “đào thải” anh ngay! Biết vậy nên mỗi lần về quê đi chợ tôi đều hết sức an tâm, mua bán không bao giờ phải nhọc sức trả treo. Nỗi lo duy nhất là mua người này sợ… mích lòng người kia bởi nhìn đâu cũng chỗ quen thân tình nghĩa! Thôi thì đành nhớ: hôm nay mua món đó của chị A rồi thì ngày mai sẽ sang anh B, mốt lại ghé chị C. Cho nó công bình…

*

Lâu bận rộn không về thăm quê, tình cờ mở mạng, thấy cái clip chợ quê được ai đó quay, tung lên Facebook kèm những lời bình dễ thương sao mà giống chợ Xổm nơi quê mình đến thế. Ký ức bao năm về ngôi chợ thân yêu đột ngột ùa về khiến quay quắt nhớ. Hóa ra quê là vậy, gần bên thấy bình thường lắm nhưng đi xa lại đau đáu muốn về…

Y Nguyên