Trượt đại học không đáng sợ bằng trượt khỏi gia đình

Mùa tuyển sinh đại học 2025 đang diễn ra với nhiều sắc thái cảm xúc: có những giọt nước mắt vỡ òa vì hạnh phúc, cũng có những tiếng thở dài, ánh mắt đỏ hoe và cả sự im lặng đầy lo âu.

Trong nhiều câu chuyện của cha mẹ, “điểm của tụi nhỏ” đang là chủ đề chính.

Như câu chuyện dưới đây tại một quán cà phê, một người hỏi bạn: “Con chị được bao nhiêu điểm rồi?”. “Dạ cũng tạm, 26,5 điểm. Nó tính đăng ký ngành marketing, mà tôi vẫn phân vân không biết ngành đó sau này có dễ xin việc không...”, người mẹ trả lời, ánh mắt vẫn chưa yên tâm.

Thí sinh tham dự Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 tại Đắk Lắk. Ảnh minh họa: Thanh Hường

Một người khác chen vào: “Con tôi được 27 điểm mà nó lại đòi học đồ họa, tôi cản mãi. Điểm vậy phải học bác sĩ, kỹ sư chứ!”. Người khác nữa giọng rầu rĩ: “Con nhà tôi thi không tới 19 điểm. Nó đòi đi học nghề. Thiệt, buồn mà không biết trách ai…”. Câu chuyện mở đầu bởi điểm số nhưng không kết thúc ở số điểm, mà lặp đi lặp lại trong nỗi băn khoăn về ngành nào mới là “đúng”, trường nào mới là “đáng”, và liệu con có “làm nên chuyện” như kỳ vọng của người lớn.

Ngay sau khi điểm thi tốt nghiệp THPT được công bố, rất nhiều hình ảnh nụ cười, điểm số kèm lời chúc mừng từ người thân, bạn bè xuất hiện trên các trang mạng xã hội. Niềm vui khi đạt nguyện vọng là hoàn toàn chính đáng với cả học sinh và gia đình bởi đó là kết quả của nỗ lực, của sự chăm chỉ và chuỗi hoạt động hướng tới mục tiêu. Song, không có nhiều thông tin nói về những giấc mơ chưa thành, những chia sẻ về cách vượt qua thất bại, cách lựa chọn lại hướng đi. Điều này không chỉ phản ánh khía cạnh tâm lý mà còn là biểu hiện của một quan niệm xã hội về thành công theo cách hiểu hẹp khi “thành tích, điểm cao mới là câu chuyện đáng kể”.

Khi con không đạt được điểm như kỳ vọng của cha mẹ hay trượt khỏi ngưỡng mà chính bản thân các em từng mơ ước, nhiều gia đình rơi vào khoảng lặng: trách móc hay sẻ chia? Không ít cha mẹ rơi vào cảm giác hụt hẫng hoặc thất vọng. Những phản ứng ấy dù có phần tự nhiên nhưng có thể khiến một kỳ thi trở thành vết thương tâm lý khó lành trong hành trình trưởng thành của một con người. Trượt đại học rõ ràng là một thất bại có thật và đầy tổn thương. Nhưng một kỳ thi không nói lên toàn bộ giá trị của một con người, càng không thể quyết định trọn vẹn tương lai. Có người sẽ lên kế hoạch để thi lại, có người rẽ sang hướng khác và tìm thấy đam mê trong một lĩnh vực khác.

Thực tế xã hội ngày nay, các cơ hội thành công đang dịch chuyển từ phụ thuộc nhiều vào “bằng cấp” sang “năng lực” hay “khả năng học tập suốt đời”. Vì thế, thi trượt đại học là một sự đứt mạch tạm thời chứ không phải là bước trượt khỏi cuộc sống. Chính sự trượt khỏi vòng tay gia đình mới là điều đáng sợ. Nhiều vụ việc đau lòng sau kỳ thi như trẻ bỏ nhà đi, trầm cảm, thậm chí tự tử dường như không phải vì trượt một kỳ thi mà là vì trượt khỏi cảm giác được chấp nhận, được yêu thương vô điều kiện từ chính người thân. Hơn lúc nào hết, đây là thời điểm mà gia đình thực hiện chức năng giáo dục con về niềm tin vào bản thân và bản lĩnh đối mặt với thất bại. Cha mẹ cũng đang bước vào một kỳ thi: thi về lòng tin, thi về cách yêu, thi về bản lĩnh đồng hành cùng con trong những thời điểm khó khăn.

Một nền giáo dục nhân bản không chỉ dạy trẻ cách chinh phục mục tiêu mà còn dạy trẻ cách đối diện với mất mát. Trong mọi bối cảnh, trẻ vẫn cần được tôn trọng: có ước mơ, biết năng lực cá nhân và quyền được thử - sai - sửa - lớn lên. Khi đó, nỗi buồn thất bại là một trải nghiệm tinh tế của đời sống tâm lý, giúp con người biết giới hạn, biết mình là ai và sẽ làm gì để đạt được điều mình muốn trong sự trắc ẩn với chính mình.

Trương Thị Hiền