Lối đi nào cho các công ty lâm nghiệp?

Những năm gần đây, tỉnh ta là một trong những địa phương chuyển đổi các lâm trường thành công ty lâm nghiệp nhiều nhất ở Tây Nguyên. Nhưng từ khi chuyển đổi đến nay, phần lớn công ty lâm nghiệp này rơi vào cảnh “sống dở, chết dở”. Trong khi đó, tỉnh vẫn đang loay hoay tìm lối đi cho các công ty lâm nghiệp…

Rừng bị chặt ngay cạnh trạm bảo vệ rừng của Công ty Lâm nghiệp Cư M'lan.

Sở Nông nghiệp – Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cho biết: Tính đến tháng 9-2011, cả 15 lâm trường trên địa bàn tỉnh đã hoàn tất việc chuyển đổi thành các công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp (gọi tắt công ty lâm nghiệp) với tổng diện tích đang quản lý 196.523 ha rừng và đất rừng. Ngoài một số ít công ty có lợi thế về đất đai và vốn đang kinh doanh hiệu quả, phần lớn công ty lâm nghiệp hiện đang rơi vào cảnh nợ đọng ngân hàng, nợ lương công nhân, kinh doanh thua lỗ, thiếu vốn đầu tư sản xuất…

Trước đây, nguồn thu chủ yếu của các công ty lâm nghiệp là tiền bán gỗ khai thác rừng tự nhiên theo kế hoạch hằng năm. Tuy nhiên, hiện nay nhiều công ty không còn chỉ tiêu khai thác gỗ và một số công ty có chỉ tiêu khai thác gỗ nhưng vẫn không được khai thác gỗ. Vì thế, họ bị cắt đứt nguồn thu. Những công ty mở rộng đầu tư kinh doanh chủ yếu bằng vốn vay ngân hàng thì chi phí lãi vay chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm và dẫn đến thua lỗ. Ông Nguyễn Hữu Thu, Giám đốc Công ty Lâm nghiệp Cư M’lan (Ea Súp) bộc bạch: “Tính đến nay, công ty đang nợ 3,6 tỷ đồng tiền lương công nhân và hơn 2 tỷ đồng tiền vay của cán bộ, công nhân từ việc họ cắm sổ đỏ vay ngân hàng cho công ty. Năm vừa rồi, hầu hết anh em đều không có tiền lương để ăn tết nhưng vẫn phải trực đêm, trực ngày. Trong khi đó, công ty không còn chỉ tiêu khai thác gỗ nên không có nguồn thu và không có tiền trả nợ”. Cũng theo ông Thu, hầu hết công ty lâm nghiệp trong tỉnh hiện đang rơi vào tình cảnh như thế.

Sau khi chuyển đổi, nhiều công ty lâm nghiệp vẫn hoạt động theo mô hình truyền thống với nhiệm vụ chủ yếu là bảo vệ rừng, nhưng họ cũng không giữ được rừng. Ở huyện Ea Súp có 4 công ty lâm nghiệp gồm: Công ty Rừng Xanh, Công ty Ya Lốp, Công ty Ea H’mơ và Công ty Cư M’lan quản lý tới hàng chục nghìn ha rừng. Nhưng tại diện tích rừng do 4 công ty quản lý đều liên tục xảy ra tình trạng phá rừng và lấn chiếm đất rừng trái phép. Suốt quãng đường đất 15 km mới mở chạy từ thị trấn Ea Súp tới thôn Bình Lợi (xã Cư M’lan), đâu đâu cũng có thể bắt gặp xe cày chở gỗ hiên ngang phóng tung bụi mù trời trên địa phận Công ty Lâm nghiệp Cư M’lan nhưng mảy may không thấy kiểm lâm, cán bộ bảo vệ rừng… nào ngăn chặn. Càng đi vào gần thôn Bình Lợi, cảnh tượng phá rừng càng diễn ra công khai hơn. Thậm chí, rừng còn bị phá ngay cạnh Trạm quản lý, bảo vệ rừng của Công ty Lâm nghiệp Cư M’lan.

Trong báo cáo vừa gửi UBND tỉnh, Sở NN-PTNT đã đề xuất những giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các công ty lâm nghiệp như: Tiếp tục phân bổ 52.587 triệu đồng (vốn từ ngân sách Nhà nước) cho 15 công ty lâm nghiệp trang trải kinh phí hoạt động; sớm thành lập Ban quản lý bảo vệ và phát triển rừng; chuyển đổi một số công ty lâm nghiệp (lâm trường quốc doanh) quản lý rừng tự nhiên thành đơn vị sự nghiệp…

Nhưng xem ra, nếu giải pháp này có được thực thi thì nó cũng chỉ giải quyết được những khó khăn trước mắt mà chưa tìm được lối ra lâu dài cho các công ty lâm nghiệp. Ông Nguyễn Hữu Thu thẳng thắn nói: “Bắt doanh nghiệp phải tự chủ thì chúng tôi lấy gì để tự chủ đây? Không vốn, không chỉ tiêu khai thác gỗ, không có điều kiện kinh doanh ngành nghề khác… thì không thể có nguồn thu. Chỉ mỗi việc giữ rừng thì lấy đâu tiền trang trải lương cho công nhân…”. Còn ông Nguyễn Văn Xuân (Phó Giám đốc Sở NN-PTNT) cho biết: UBND tỉnh đã tổ chức nhiều cuộc họp tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các công ty lâm nghiệp nhưng hiện vẫn chưa có giải pháp nào khả thi. Theo ông Xuân, để giữ được rừng và phát huy hiệu quả kinh tế từ vốn tài nguyên rừng của các công ty lâm nghiệp này, không còn cách nào hơn trao cho họ quyền tự chủ; trong đó, giải pháp liên doanh, liên kết đầu tư với các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh để nâng cao năng lực về vốn, phương án sản xuất, kinh doanh trên từng đơn vị diện tích rừng được giao là hướng đi có tính khả thi, bền vững hơn cả. Bởi khi đó, rừng vẫn thuộc quyền sở hữu Nhà nước (các công ty lâm nghiệp) và lợi ích từ rừng sẽ nâng cao đời sống của các cộng đồng cư dân tại chỗ thay vì cho các doanh nghiệp thuê rừng với thời hạn 50 năm, hoặc lâu hơn dưới nhiều hình thức sẽ dẫn đến việc tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường…

Công Hoan