Loạn thuốc bảo vệ thực vật

Theo thống kê của Cục Bảo vệ thực vật (BVTV), cả nước hiện có khoảng 5.000 loại thuốc BVTV các loại. Cùng một bệnh, có hàng trăm loại thuốc khác nhau được bày bán khắp các cửa hiệu kinh doanh thuốc BVTV như một ma trận, khiến người nông dân lúng túng, dễ nhầm lẫn trong việc lựa chọn và sử dụng.

Dùng thử mới biết

Ông Nguyễn Văn Hùng, xã Cư M’tar (M’Drak) cho biết, gia đình ông có 5 sào lúa nhưng có vài vạt nhỏ vàng lá, phía ngọn bị cháy, sợ lây lan khắp ruộng nên ông nhổ vài bụi đem đến cửa hàng thuốc BVTV nhờ tư vấn. Đến cửa hiệu này họ bảo bị bệnh vàng lá sinh lý, không cần phải phun thuốc BVTV mà dùng thuốc kích thích mầm rễ phát triển, bón thêm phân chuồng, kali…, cửa hàng khác lại cho là bệnh đạo ôn lá, chỉ định thuốc Vibimzol 75 WP liều lượng 5-8g thuốc/bình 8 lít và dặn, sau 7 ngày bệnh chưa giảm thì đến đổi thuốc khác. Cũng cảnh tương tự, bà Trần Thị Nhung, xã Ea Riêng cho biết, lúa nhà bà bị bệnh, đã sử dụng thuốc mua tại một cửa hiệu trên địa bàn xã, nhưng không khỏi bệnh, bà phải bắt xe buýt ra thị trấn M’Drak tìm mua thuốc khác. Đến mỗi cửa hàng, họ lại chỉ định mỗi loại thuốc khác nhau, khiến bà không biết mua loại nào, đành chọn theo cảm tính. Thuốc BVTV thường đắt, lại độc hại cho cây trồng, nông sản và cả người phun, nhưng khi cây trồng bị bệnh, gia đình phải phun 3 – 4 loại thuốc khác nhau, khiến chi phí sản xuất đội lên rất nhiều, lợi nhuận một mùa chẳng còn bao nhiêu. 

Nông dân mua thuốc tại một cửa hiệu BVTV, thị trấn M'Drak, huyện M'Drak.

Theo kinh nghiệm của nhiều nông dân, khi cây trồng bị bất cứ bệnh gì nên tìm đến những vườn có triệu chứng tương tự nhưng đã được trị khỏi bệnh để tìm hiểu, nhờ chủ vườn tư vấn, sau đó tìm mua loại thuốc được khuyến cáo, phun thử trên diện tích nhỏ, thấy hiệu quả mới sử dụng đại trà. Bởi thực tế, tất cả các loại thuốc BVTV đều quảng cáo là thuốc tốt, đặc trị bệnh hiệu quả khiến cả người mua lẫn người bán đều… đau đầu. Bà Trần Thị Bình, chủ một cửa hiệu thuốc BVTV tại thị trấn M’Drak cho biết, thuốc bày bán ở đây đều có hóa đơn, chứng từ hợp lệ, được các đơn vị cung cấp hướng dẫn cụ thể, rõ ràng, tuy nhiên trên thị trường có quá nhiều loại thuốc khác nhau cùng đặc trị một bệnh, nên mỗi loại bà chỉ nhập một ít để dễ dàng tư vấn cho người dân. Khi thuốc thực sự trị sâu bệnh hiệu quả, người dân tin dùng mới dám nhập thêm để bán, bởi đây là mặt hàng sử dụng theo mùa, nhưng thời hạn sử dụng ngắn, nếu để qua năm coi như mất vốn.

Khó quản lý

Thuốc BVTV là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, theo đó, người buôn bán mặt hàng này phải có giấy chứng nhận đã tham dự lớp tập huấn ngắn hạn bồi dưỡng kiến thức chuyên môn và văn bản pháp luật mới, giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh BVTV, tủ trưng bày, kho bảo quản... Là một huyện thuần nông, đa cây như M’Drak, đầu tuyến Quốc lộ 26 tiếp nối với Quốc lộ huyết mạch 1A rất thuận lợi về giao thông nên nơi đây cũng có nhiều chủng loại thuốc BVTV đưa về. Bà Bình cho biết thêm, bình quân mỗi tuần có 5 doanh nghiệp đến cửa hàng của bà để tiếp thị thuốc BVTV. Tùy theo chủng loại thuốc mà mức hoa hồng các đơn vị đưa ra khác nhau, từ 10 – 50%, nhưng phần lớn không đáp ứng được yêu cầu về hóa đơn chứng từ, mập mờ về nguồn gốc nên bà từ chối. Ngoài những đại lý bày bán thuốc BVTV đủ điều kiện được Chi cục BVTV tỉnh cấp giấy chứng nhận chuyên môn, đủ điều kiện kinh doanh thì thực tế, mặt hàng này vẫn được bày bán tràn làn, công khai trong các cửa hàng tạp hóa. Tại các cửa hàng này, thuốc BVTV được bọc trong nhiều lớp bao bì hoặc đặt ở khu vực riêng, nhưng không ai dám chắc là hạn chế được ảnh hưởng của nó tới các mặt hàng khác.

Cảnh mua bán tại một cửa hiệu thuốc BVTV ở thị trấn M'Drak.

Ông Nguyễn Huy Phát, Chi cục trưởng Chi cục BVTV tỉnh cho biết, toàn tỉnh hiện có 550 cửa hàng kinh doanh thuốc BVTV, hằng năm Chi cục phối hợp với các phòng, ban liên quan tổ chức các đoàn thanh tra theo quy định, thanh tra đột xuất… Trên địa bàn tỉnh còn có thuốc BVTV ngoài danh mục thuốc được phép đăng ký sử dụng tại Việt Nam; trên bao bì hướng dẫn sử dụng một số loại thuốc còn vượt quá về đối tượng diệt trừ, loại cây trồng so với danh mục đăng ký hay hướng dẫn chung chung, phòng trừ được tất cả các loại bệnh khiến nông dân hiểu lầm. Thực tế, chuyên viên khi kiểm tra vẫn phải dò từng tên thuốc theo danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng. Hiện Chi cục đang tham mưu lên Cục BVTV siết chặt việc đăng ký thuốc, loại bỏ bớt những thuốc có hoạt chất giống nhau, chỉ định cho một loại cây trồng để dễ quản lý hơn.

Thanh Hường