Phòng, trừ bọ trĩ vụ đông xuân

Hiện nay trà lúa vụ đông xuân đang vào giai đoạn mạ, đẻ nhánh. Tại nhiều cánh đồng trên địa bàn TP. Buôn Ma Thuột, một số diện tích lúa gieo muộn đang bị bọ trĩ gây hại; có ruộng bà con “quên” cho nước vào, tạo điều kiện bọ trĩ phát sinh mật độ cao, cứa hút hết dịch lá non khiến cây mạ lụi chết nên phải gieo sạ lại.

Vòng đời của cây lúa gồm các thời kỳ mạ, đẻ nhánh, làm đòng (tượng khối sơ khởi), trổ và chín. Riêng thời kỳ mạ rơi vào mùa khô, thường tập trung từ tháng 1 đến tháng 2 dương lịch. Giai đoạn này biên nhiệt độ ngày và đêm cao, ban đêm nhiệt độ tương đối thấp, ban ngày trời nắng hanh và nhiều gió là điều kiện thuận lợi để bọ trĩ phát sinh và gây hại trên lúa, đặc biệt ở các ruộng khô nước bọ trĩ càng gây hại nặng hơn. Khi lúa mới gieo sạ chừng 15 - 20 ngày, nếu bị bọ trĩ phát sinh gây hại thì đầu chóp lá non của lúa cuốn lại, ôm những con bọ trĩ ở trong chóp lá, lá lúa dựng đứng như cây tăm, bọ trĩ lây lan rất nhanh. Khi ruộng phát sinh mật độ bọ trĩ cao, lúa bị hại nhiều, cả đám ruộng có màu xanh trắng, khô dần, chóp lá lúa không còn diệp lục, lụi dần và chết. Sự phát sinh của bọ trĩ cứa hút, tạo vết thương trên chóp lá còn là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập gây bệnh vàng lá, kéo dài thời gian sinh trưởng của lúa nếu như sau đó lúa phục hồi được.

Cần giữ nước, không để ruộng khô tạo điều kiện cho bọ trĩ phát sinh gây hại.

Thực tế cho thấy, một số người thấy triệu chứng gây hại trên lúa nhưng chưa xác định nguyên nhân do bọ trĩ cứa hút bởi hình dạng của con bọ trĩ rất nhỏ, con trưởng thành màu đen, lớn hơn cọng tóc một chút, thon dài từ 1 - 2 mm, nên khó nhận diện nếu không chú ý. Bọ trĩ đẻ trứng rải rác trong mô lá, bọ trĩ non mới nở màu trắng, lớn dần màu vàng không có cánh, cả hai pha (trưởng thành và con non) đều cứa hút dinh dưỡng lúa. Để biết có sự hiện diện của bọ trĩ hại lúa hay không, chỉ cần thấm nước lòng bàn tay, quét nhẹ trên ngọn các cây lúa và quan sát kỹ lòng bàn tay sẽ thấy những con bọ trĩ rất nhỏ màu đen cùng màu vàng trắng dính ở đó; hoặc dùng móng tay đẩy nhẹ từ giữa lá lúa lên hết chóp lá sẽ thấy nhiều con bọ trĩ dồn lại bên trên móng tay của mình.

Để phòng, trừ bọ trĩ có hiệu quả, cần tổng hợp các biện pháp để quản lý cây lúa, gọi tắt là chương trình ICM (Integrated Crop Management).

Đầu tiên phải chọn giống lúa chất lượng tốt, có sức nảy mầm cao, sinh trưởng và phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu, đất đai và điều kiện canh tác của địa phương. Giống lúa cho năng suất, chất lượng tốt, ổn định theo thời gian, có tính chống chịu sâu bệnh và điều kiện bất lợi của ngoại cảnh… thì sẽ kháng được bọ trĩ.

Tiếp đến là biện pháp kỹ thuật trong thâm canh, cần xử lý giống trong quá trình ngâm, ủ trước khi gieo; vệ sinh đồng ruộng, dọn sạch cỏ ở các bờ ruộng, không còn ký chủ phụ của bọ trĩ trước khi gieo trồng. Cấy hoặc sạ lúa với mật độ vừa phải, không quá dày, giữ nước không để ruộng khô là điều kiện cho bọ trĩ phát sinh gây hại. Bón phân đầy đủ, cân đối để cây mạ khỏe, bọ trĩ khó xâm nhập. Tạo điều kiện thuận lợi cho các loại thiên địch của bọ trĩ trong ruộng như bọ rùa đỏ, các loại nhện, ong ký sinh… phát triển để hạn chế sự bộc phát của bọ trĩ. Khi cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nên sử dụng các loại thuốc sinh học nhằm bảo vệ thiên địch, tránh làm bùng phát các loại sâu, rầy khác giai đoạn sau.

Trong điều kiện điều tiết nước thuận lợi, cho nước vào ngập ruộng vài giờ rồi xả hết nước đi, bọ trĩ sẽ bị trôi, chết. Một trong những biện pháp quan trọng nữa là người sản xuất lúa phải thăm đồng thường xuyên để kịp thời nắm bắt và tác động đúng lúc.

Cẩm Lai

.