Căng thẳng miền đông Ukraine "nóng" lên

Những ngày gần đây, căng thẳng khu vực giữa biên giới Nga và Ukraine tiếp tục leo thang. Trong một tuyên bố cuối tuần trước, Nga tuyên bố sẽ không rút quân khỏi đây và để ngỏ khả năng sẽ hành động khi cần thiết.

Trong bối cảnh căng thẳng nhanh chóng tại Donbass, Ukraine đã công khai kêu gọi Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đẩy nhanh tiến trình kết nạp nước này, một động thái “đổ thêm dầu vào lửa” khiến Nga tức giận.

Căng thẳng trong quan hệ giữa Nga và Ukraine không có nguyên nhân trực tiếp, mà gián tiếp bị tác động bởi sự leo thang tình hình tại miền Đông Ukraine giữa lực lượng quân đội của hai nước cộng hòa tự xưng Donetsk và Lugansk và lực lượng của quân đội Ukraine. Tình hình ở Donbass trở nên phức tạp hơn vào cuối tháng 2. Các vụ xả súng được ghi nhận trong khu vực hầu như mỗi ngày, bao gồm cả việc sử dụng súng cối và súng phóng lựu đạn. Các bên đã đổ lỗi cho nhau về sự leo thang căng thẳng.

Thời gian qua, có thông tin cho thấy, Ukraine tiếp tục điều lực lượng, vũ khí mới tới đường giới tuyến ở Donbass. Ukraine cũng đã thông báo kế hoạch tập trận chung với các nước thành viên NATO trên lãnh thổ nước này. Năm 2021, Ukraine có kế hoạch tiến hành 7 cuộc tập trận chung như vậy. Trong khi đó, một số nước NATO đã đẩy mạnh các hoạt động quân sự trên lãnh thổ Ukraine và ở Biển Đen gần biên giới Nga. Trước tình hình này, Nga đã tăng cường bố trí lực lượng đến khu vực biên giới với Ukraine. Moscow nhấn mạnh rằng, việc di chuyển của quân đội Nga trên lãnh thổ của nước này không gây lo ngại cho các nước khác, vì Nga không gây ra mối đe dọa cho các quốc gia khác, bao gồm cả Ukraine. Hành động của Nga nhằm bảo vệ an ninh quốc gia.

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Ukraine đã công khai kêu NATO đẩy nhanh tiến trình kết nạp nước này. Về việc này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cho rằng, tư cách thành viên của Ukraine trong NATO có thể dẫn đến sự leo thang ở quy mô lớn tại các nước cộng hòa ly khai ở Đông Nam Ukraine và gây ra tác động không thể đảo ngược đối với Ukraine. Cũng theo phía Nga, việc Ukraine gia nhập NATO chỉ là ảo tưởng, bởi một trong những nguyên tắc để một quốc gia được nhập tổ chức này, đó là không có xung đột nội bộ, nếu không sẽ biến NATO thành bên tham chiến.

Binh sĩ Ukraine cố bắn hạ vật thể được cho là máy bay không người lái (UAV) tại giới tuyến ngăn cách với khu vực do lực lượng ly khai kiểm soát gần Donetsk, Ukraine. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, vào ngày 13-4 quan chức lãnh đạo NATO đã lên tiếng yêu cầu Nga ngừng tập trung quân gần biên giới Ukraine, giữa lúc căng thẳng giữa hai bên leo thang với các cáo buộc phía bên kia khiêu khích. Tuyên bố được Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg đưa ra trong buổi họp báo chiều ngày 13-4 tại trụ sở khối quân sự này ở Brussels (Bỉ) sau khi ông Stoltenberg có cuộc gặp với Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba. Theo lời Tổng Thư ký NATO, trong những tuần gần đây Nga đã tập hợp hàng nghìn quân trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu ở gần biên giới nước này với Ukraine và đây là đợt tập trung quân lớn nhất mà Nga thực hiện kể từ khi sáp nhập Crimea vào năm 2014. Tuy nhiên, đáp trả các cáo buộc từ phía NATO, Bộ Quốc phòng Nga ngày 13-4 cũng phát đi thông tin cho biết các hành động của Nga là để đáp trả các động thái khiêu khích từ phía chính quyền Ukraine cũng như là sự chuẩn bị ứng phó với việc NATO đang điều khoảng 40.000 quân áp sát biên giới Nga từ phía Baltic và biển Đen. 

Trong lúc đó, chiều ngày 13-4, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cũng đã đến châu Âu để thảo luận với các đối tác NATO về tình hình căng thẳng quanh biên giới Ukraine. Tại cuộc gặp với Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba tại Brussels, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken khẳng định Mỹ ủng hộ Ukraine và lo ngại về hành động của Nga.

Giải pháp được quốc tế công nhận đối với xung đột ở Ukraine là thực hiện gói thỏa thuận Minsk năm 2015, thiết lập đối thoại trực tiếp với Donetsk và Lugansk, hợp pháp hóa quy chế đặc biệt của Donbass, giải quyết các bất đồng theo định dạng bộ tứ Normandy gồm Ukraine, Đức, Pháp và Nga. Gần đây, các nhà lãnh đạo Nga - Đức - Pháp đã có cuộc họp trực tuyến để trao đổi chi tiết về tình hình Ukraine. Hai nhà lãnh đạo Nga - Đức cũng có cuộc điện đàm, tái khẳng định không có sự thay thế nào đối với gói thỏa thuận Minsk trong việc giải quyết xung đột nội bộ Ukraine. Các chuyên gia cảnh báo, việc Kiev trì hoãn không thực hiện, nhất là tìm kiếm giải pháp quân sự khơi lại cuộc chiến ở Donbass sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường, “hủy hoại” Ukraine.

Một trong những vấn đề khiến nhiều người lo lắng hiện nay là Nga sẽ can thiệp đến đâu nếu quân đội Ukraine tiếp tục dấn sâu vào vùng Donbass. Nhưng giới quan sát cũng nhận định căng thẳng Nga - Ukraine hiện nay không chỉ là thách thức với NATO mà còn là phép thử của Moscow đối với chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Với chính sách đối ngoại của Nga, có thể khẳng định rằng, Moscow sẽ không là bên khơi mào hay châm ngòi cho những mâu thuẫn, bất đồng trong các mối quan hệ quốc tế. Về tình hình ở Donbass, việc Mỹ công khai bày tỏ sự ủng hộ đối với Ukraine khiến Nga coi đó là sự khuyến khích Kiev coi thường các thỏa thuận Minsk. Hành vi như vậy của Mỹ là trái với các quyết định của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc.

Hồng Hà (Theo VOV)