Những động thái của Mỹ – Trung trong cuộc chiến lôi kéo châu Âu

Bên cạnh cuộc “đối đầu” trực diện giữa Mỹ và Trung Quốc, cả hai bên đều không ngừng tiến hành hàng loạt động thái lôi kéo châu Âu nhằm cạnh tranh ảnh hưởng và thu hút đồng minh cho mình tại khu vực quan trọng này.

Các quan chức Mỹ và Trung Quốc đều đang tích cực thực hiện những hoạt động ngoại giao con thoi để lôi kéo các nước châu Âu đứng về phe mình.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (bên trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: AFP/VOV

Tại cuộc điện đàm ngày 21-6 với người đồng cấp Phần Lan Sauli Niinisto, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhận định: "Một việc vô cùng quan trọng là Trung Quốc và châu Âu cần tăng cường đối thoại chung với hợp tác là xu hướng chủ đạo của quan hệ song phương và lợi ích chung là chủ đề chính của hợp tác song phương". Chủ tịch Tập Cận Bình cũng nhấn mạnh, Phần Lan cần đóng vai trò đặc biệt trong quan hệ giữa Bắc Kinh với Liên minh châu Âu (EU). "Tôi hy vọng Phần Lan có thể đóng vai trò đặc biệt và tích cực trong việc thúc đẩy sự phát triển vững mạnh của quan hệ Trung Quốc - EU", Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói.

Các nhà quan sát nhận định, vai trò "đặc biệt" của Phần Lan mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhắc đến là thái độ trung lập truyền thống của Phần Lan, điều mà theo họ, có thể hỗ trợ cho các cuộc trao đổi giữa Trung Quốc và EU.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Phần Lan tại châu Á trong 17 năm liên tiếp. Trao đổi thương mại giữa hai nước đạt 7 tỷ USD năm 2020 bất chấp những tác động của dịch COVID-19. Tổng thống Phần Lan Niinisto cũng cho rằng: "Có một tiềm năng lớn cho sự hợp tác song phương về công nghệ cao và kinh tế tuần hoàn. Phần Lan sẵn sàng đóng vai trò tích cực nhằm thúc đẩy đối thoại và hợp tác EU - Trung Quốc".

Ding Yifan, cựu Giám đốc nghiên cứu làm việc trong Hội đồng Nhà nước của Trung Quốc cho biết, một quốc gia trung lập như Phần Lan đã duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc từ “Chiến tranh Lạnh”, sẽ giữ lập trường vừa phải khi căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington leo thang. "Với lập trường trung lập lâu dài này, Phần Lan sẽ không ủng hộ khi EU áp dụng các biện pháp cứng rắn với Trung Quốc mà sẽ thực hiện một chính sách công bằng. Vì thế, giữa bối cảnh Mỹ đang nỗ lực lôi kéo các nước châu Âu cùng đối đầu với Trung Quốc, khả năng Phần Lan tham gia cùng với Mỹ là khá mong manh", chuyên gia này đánh giá.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (bên trái) và Tổng thống Phần Lan Sauli Niinisto. Ảnh: AP/VOV

Trong cuộc điện đàm trên, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng thúc đẩy những nỗ lực chung về biến đổi khí hậu trước thềm một loạt sự kiện về vấn đề này như Hội nghị các bên về Công ước đa dạng sinh học lần thứ 15 ở Trung Quốc vào tháng 10 và Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên hiệp quốc tại Anh vào tháng 11 tới.

Wang Yiwei, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Renmin cho biết cuộc điện đàm này đã gia tăng lĩnh vực trao đổi giữa Trung Quốc và EU trước thềm các cuộc họp. "Châu Âu vẫn cần hợp tác với Trung Quốc về vấn đề biến đổi khí hậu và năng lượng sạch trong những sự kiện sắp tới. Vì thế, hai bên cần có cơ hội trao đổi trước về việc này", ông Wang Yiwei nhận định.

Bên cạnh đó, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 21-6 đã có một cuộc điện đàm với người đồng cấp Italy Luigi Di Maio trong nỗ lực thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường, đồng thời đề nghị các nước châu Âu tránh "những chia rẽ mang tính khiêu khích". Đây là cuộc điện đàm đầu tiên của ông Vương Nghị với một quốc gia thuộc nhóm G7 kể từ Hội nghị ở Anh, khi các nước thành viên G7 kêu gọi điều tra nguồn gốc COVID-19, đồng thời tỏ rõ lập trường về vấn đề Hong Kong và Tân Cương với Trung Quốc.

Trong khi Trung Quốc đang cố lôi kéo các nhân tố trung lập, thì phía Mỹ cũng tăng cường xây dựng liên minh. Vài ngày sau chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã quay lại châu Âu hôm 22-6 để tiếp tục xây dựng liên minh phương Tây nhằm đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Ngoại trưởng Mỹ sẽ tới Berlin, Paris và Rome trong chuyến thăm châu Âu 7 ngày để gặp Thủ tướng Đức Angela Merkel, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và các nhà lãnh đạo Vatican.

Ngày 23-6, trong cuộc trao đổi với Thủ tướng Đức Angela Merkel và Ngoại trưởng Heiko Maas, ông Antony Blinken nhấn mạnh đến thông điệp "Nước Mỹ trở lại" mà đích thân Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố hồi tuần trước.

Tổng thống Biden muốn khẳng định với châu Âu rằng, hướng tiếp cận "có đi có lại" dưới thời Tổng thống Trump trong mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đã là chuyện quá khứ, bất chấp những khác biệt đáng kể giữa các đồng minh chủ chốt của NATO. Những bất đồng này gồm có các tranh cãi về việc thi công dự án đường ống dẫn khí Dòng chảy phương Bắc 2 và việc đóng góp chi phí quốc phòng.

Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Mỹ Joe Biden (bên phải). Ảnh: Getty/VOV

"Chuyến công du này là sự tiếp nối ưu tiên mà Tổng thống Biden đưa ra nhằm tái xây dựng mối quan hệ của chúng tôi với các đồng minh, trong đó có Đức, và sức mạnh của mối quan hệ này sẽ đặt nền tảng cho các ưu tiên đối ngoại khác", nhà ngoại giao hàng đầu Mỹ về châu Âu Philip Reeker đánh giá.

Theo nhà quan sát Daniel Baer nhận định trên Foreign Policy, các Hội nghị Thượng đỉnh G7, NATO và EU tuần qua của Tổng thống Biden và đội ngũ của ông đã đạt được "mức độ liên kết chưa từng thấy" trong lập trường đối với Trung Quốc.

Thành công của Tổng thống Biden trong việc đưa các đồng minh và đối tác chủ chốt đặt bút ký cam kết chung hợp tác về những vấn đề nan giải liên quan đến Trung Quốc không chỉ là một nghi thức ngoại giao mà là một thành tựu thực tế.

Tuy nhiên, phép thử cho chính quyền Tổng thống Biden vẫn ở phía trước. Tập hợp sự nhất trí của các đồng minh và đối tác trong chiến lược với Trung Quốc là một chuyện, thúc đẩy họ thực hiện các chương trình chính sách đối phó với những thách thức từ Bắc Kinh lại là chuyện khác. Để biến lời nói thành hành động, chính quyền Tổng thống Biden cần tăng cường các nỗ lực ngoại giao công khai và kín đáo ở một số nước châu Âu vẫn còn do dự khi thực hiện lập trường cứng rắn với Trung Quốc…

Lan Phương (Theo VOV, VietNamplus...)