Các phương pháp điều trị và phòng bệnh rôm sảy

Triệu chứng: Ở trẻ em, rôm sảy có chủ yếu ở da đầu, cổ, vai, ngực và lưng nhưng cũng có thể có thêm ở kẽ nách, háng. Ở người lớn, rôm sảy phát triển ở các nếp gấp của da và những vị trí cọ sát của quần áo.

Có 3 dạng lâm sàng của rôm sảy được phân loại dựa theo vị trí ống dẫn mồ hôi bị tắc nghẽn.

Rôm sảy kết tinh: Đây là dạng nhẹ của rôm sảy, ảnh hưởng đến ống tuyến mồ hôi ở lớp sừng, lớp ngoài cùng của da. Rôm sảy kết tinh biểu hiện bởi những mụn nước nông, nhỏ, trong và những sẩn dễ vỡ nhưng không ngứa, không đau. Các tổn thương này có thể tự biến mất sau vài ngày nhưng có thể tái phát khi khí hậu nóng ẩm trở lại. Bệnh chủ yếu xảy ra ở trẻ sơ sinh nhưng cũng có thể có ở người lớn, nhất là trong những trường hợp di chuyển đột ngột từ vùng khí hậu ôn đới sang vùng khí hậu nhiệt đới.

Rôm sảy đỏ: Xảy ra ở vị trí sâu hơn trong lớp thượng bì của da. Rôm sảy đỏ gây ra những sẩn đỏ có cảm giác đau nhói và ngứa nhiều. Thường có ít hay không có mồ hôi ở vùng da bị ảnh hưởng. Người lớn có thể bị rôm sảy đỏ một thời gian ngắn sau khi vào vùng có khí hậu nóng nhưng tổn thương cũng có thể xuất hiện sau phơi nhiễm nóng nhiều tháng. Trẻ em thường bị rôm sảy dạng này trong khoảng thời gian từ 1 - 3 tuần sau sinh.

Rôm sảy sâu: Đây là dạng rôm sảy ít gặp, xảy ra chủ yếu ở những người lớn đã bị nhiều đợt rôm sảy đỏ. Bệnh gây ảnh hưởng ở lớp bì là lớp sâu hơn của da và xuất hiện sớm sau khi vận động hay các hoạt động làm đổ nhiều mồ hôi. Rôm sảy sâu có thể gây tình trạng không có mồ hôi lan rộng đưa đến hội chứng kiệt sức do nóng như chóng mặt, buồn nôn và mạch nhanh.

Nguyên nhân: Da chúng ta có 2 loại tuyến mồ hôi là tuyến ngoại tiết và tuyến đầu tiết. Các tuyến ngoại tiết chiếm hầu hết diện tích da của cơ thể và mở trực tiếp ra bề mặt của da. Các tuyến đầu tiết chỉ phát triển ở những vùng có nhiều nang lông như da đầu, nách và bẹn. Khi thân nhiệt tăng, hệ thần kinh tự trị sẽ kích thích các tuyến ngoại tiết bài tiết mồ hôi. Mồ hôi di chuyển dọc theo các ống tuyến, thoát ra bề mặt của da để làm lạnh cơ thể và bốc hơi. Rôm sảy sẽ phát triển khi một số các ống tuyến ngoại tiết bị nghẽn. Thay vì bốc hơi, mồ hôi sẽ bị giữ lại dưới da gây tình trạng viêm và nổi mụn đỏ. Người ta vẫn chưa rõ vì sao các ống tuyến mồ hôi lại bị nghẽn nhưng có thể do vai trò của một vài yếu tố sau:

Các ống tuyến chưa hoàn chỉnh: Các ống tuyến mồ hôi ở trẻ sơ sinh chưa phát triển hoàn chỉnh sẽ rất dễ hư hỏng khiến mồ hôi không có đường thoát ra ngoài mà bị lưu giữ lại dưới da. Điều này thường xảy ra khi thời tiết nóng nhưng đôi khi cũng do trẻ được cho mặc quần áo quá nóng. Trẻ bị sốt cao hay trẻ ở trong lồng ấp cũng có thể bị nghẽn các ống tuyến mồ hôi.

Khí hậu nhiệt đới: Khí hậu nóng, ẩm rất thuận lợi cho sự phát triển của rôm sảy, nhất là khi ta lần đầu di chuyển từ vùng ôn đới sang vùng nhiệt đới. Khi cơ thể ta đã bắt đầu thích nghi với khí hậu, thường phải sau nhiều tháng, các triệu chứng sẽ biến mất.

Hoạt động thể lực: Vận động với cường độ cao, làm việc nặng hay các hoạt động làm tiết nhiều mồ hôi có thể gây rôm sảy.

Vi khuẩn: Vài loại vi khuẩn thường trú ngoài da, có thể bài tiết một loại chất nhờn làm bít các ống tuyến mồ hôi.

Các yếu tố khác: Sưởi quá nóng, nằm một chỗ lâu ngày… có thể bị rôm sảy.

Rôm sảy có thể tự khỏi không cần phải điều trị. Cần đưa trẻ đi khám bệnh khi bị rôm sảy kéo dài trên 3, 4 ngày, tổn thương xấu đi hay có các dấu hiệu bội nhiễm như: tổn thương da sưng phù, nóng, đỏ, đau; có mủ chảy ra, sưng hạch vùng cổ, nách, bẹn; có triệu chứng sốt, ớn lạnh. Bác sĩ điều trị có thể xác định bệnh rôm sảy bội nhiễm ngay qua thăm khám lâm sàng, không cần làm các xét nghiệm chẩn đoán.

Biến chứng: Rôm sảy thường tự khỏi nhưng đôi khi một số biến chứng có thể xảy ra như:

Nhiễm trùng: Các tổn thương của rôm sảy có thể bội nhiễm vi trùng tạo ra mụn mủ đau và ngứa nhiều.

Sốc do nóng: Trong thời tiết nóng, những bệnh nhân bị rôm sảy dạng sâu có nguy cơ bị choáng do nhiệt: đau đầu, mạch nhanh, nôn, hạ huyết áp… có thể đưa đến tình trạng đột quỵ nguy hiểm.

Điều trị: Điều trị rôm sảy hữu hiệu nhất là làm giảm tiết mồ hôi bằng phương pháp điều hòa nhiệt độ: máy lạnh, quạt thông khí, mặc quần áo thoáng mát và hạn chế vận động. Khi da được làm mát lạnh, rôm sảy sẽ biến mất nhanh chóng. Dạng rôm sảy nhẹ không cần phải điều trị, nhưng ở các dạng nặng hơn đôi khi cần phải được điều trị bằng các loại thuốc bôi để giảm cảm giác khó chịu và ngăn ngừa biến chứng.

Phòng ngừa: Mặc quần áo bằng loại vải mềm, nhẹ, có thể hút ẩm vào mùa hè. Tránh mặc quá nhiều, quá chật vào mùa đông. Tránh nắng khi thời tiết quá nóng, có thể dùng quạt thông khí, máy điều hòa nhiệt độ. Chỗ ngủ phải luôn mát mẻ và thông khí tốt. Tắm nước lạnh và không dùng xà phòng loại làm khô da. Tránh dùng các loại phấn, kem vì chẳng những không có tác dụng phòng ngừa rôm sảy mà còn có thể làm bít lỗ thông của các ống tuyến mồ hôi.