Giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng điều trị dự phòng đối với phụ nữ mang thai

Tính đến ngày 15-5-2018, tỉnh ta đã phát hiện 2.196 trường hợp nhiễm HIV tại 162/184 xã, phường, thị trấn (trong đó nữ chiếm 36.05%), đã có 1.004 trường hợp chuyển AIDS, số bệnh nhân nhiễm HIV còn sống là 768 người, trong đó có 43 trẻ em nhiễm HIV. Hầu hết các trường hợp nhiễm HIV ở trẻ em là do lây truyền từ người mẹ, do vậy, các can thiệp y tế sớm về điều trị và dự phòng đối với phụ nữ mang thai, trẻ phơi nhiễm và nhiễm HIV có vai trò quan trọng nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con.

HIV lây truyền từ mẹ sang con có thể xảy ra rất sớm, ngay khi người mẹ mang thai được 8 tuần và trong suốt thai kỳ. Tuy nhiên, tỷ lệ lây truyền HIV qua nhau thai cao vào thời kỳ tuổi thai được trên 18 tuần. Khi bánh nhau bị tổn hại do nhiễm khuẩn thì vi rút HIV có thể di chuyển qua bánh nhau vào thai nhi; có khoảng 20 - 30% số trẻ được sinh ra nhiễm HIV từ mẹ ở giai đoạn này. HIV còn lây truyền từ mẹ sang con ở giai đoạn chuyển dạ, nguyên nhân là do trẻ đi qua đường sinh dục của mẹ để ra ngoài đã tiếp xúc trực tiếp với dịch âm đạo mà HIV có rất nhiều trong máu và dịch âm đạo của người mẹ (khoảng 50 - 60% trẻ bị nhiễm HIV trong giai đoạn này). Nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh sẽ tăng lên trong trường hợp đẻ khó, chuyển dạ kéo dài, thai nhi bị xây xước, sang chấn. Sau khi sinh, trẻ vẫn có thể nhiễm HIV trong quá trình bú sữa mẹ vì trong sữa mẹ có nhiều vi rút HIV, vi rút xâm nhập qua các vết nứt ở núm vú của người mẹ và lây nhiễm khi trẻ có các tổn thương ở niêm mạc miệng.

Xét nghiệm phụ nữ mang thai tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh.

Nhiễm vi rút HIV biểu hiện ở giai đoạn đầu hầu như không rõ nét nên rất khó phát hiện, dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Để phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con, tất cả phụ nữ mang thai cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn, xét nghiệm HIV càng sớm càng tốt. Nếu bị nhiễm HIV, thai phụ sẽ được hướng dẫn sử dụng gói dịch vụ điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, bao gồm: tư vấn, xét nghiệm cung cấp điều trị ARV, theo dõi hướng dẫn tư vấn các biện pháp an toàn cho trẻ trước, trong và sau khi sinh. Gói dịch vụ này được hoàn toàn miễn phí.

Như vậy, phụ nữ mang thai và trong độ tuổi sinh đẻ cần đến ngay Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh để được tư vấn, xét nghiệm chẩn đoán, lập hồ sơ theo dõi nhằm sớm ngăn ngừa tình trạng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con; nên sinh con tại cơ sở y tế để được nhân viên y tế giúp đỡ nhằm hạn chế tình trạng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Các trường hợp này Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh thường tư vấn cho các bà mẹ nguy cơ về lây truyền HIV khi cho trẻ bú sữa mẹ nên dùng sữa thay thế nếu có điều kiện; trường hợp không có điều kiện sử dụng sữa thay thế thì các bà mẹ có thể cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong thời gian đầu, sau đó cai sữa sớm và chuyển sang ăn dặm để giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ.

Nguyễn Công Thành