Cua đồng một thuở

Khoảng cách lối ruộng này sang lối ruộng khác thường có những cái mương nước nhỏ hẹp. Bắt cua đồng thì dễ hơn bắt cá nhiều nhưng có khéo léo và kinh nghiệm vẫn hơn là tự thân mò mẫm, được chăng hay chớ. Cua đồng ngày hè ít trú ngụ trong hang. Điều này có thể kiểm chứng bằng lời thơ chững chạc và chín chắn của thần đồng thơ ca Trần Đăng Khoa khi mới 11 tuổi: “Những trưa tháng sáu/Nước như ai nấu/Chết cả cá cờ/Cua ngoi lên bờ/Mẹ em xuống cấy...”. Thế là chúng tôi chỉ việc chặn một đầu mương lại, rồi đặt chiếc lờ ở cuối mương đã được lấp kín chung quanh bằng đất nhảo rồi cứ thế dùng cây cỏ lùa xuôi theo mương nước là cua tự khắc lồm cồm bò vào trong lờ theo dòng nước nóng hổi và ít ỏi còn lại.

Minh họa: Trà My

Như thế tạm gọi là khéo léo nhưng số cua bắt được sẽ không bằng cái gọi là kinh nghiệm. Ở các thửa ruộng mà sáng sớm người lớn cho trâu bừa đất bằng phẳng để chuẩn bị gieo cấy, lũ cua đồng khi ấy sẽ không còn chỗ nương náu, phải di chuyển đến những mô đất hai bên bờ ruộng để ẩn thân. Chớp lấy thời cơ, chúng tôi sẽ chọn thời điểm chính ngọ để ra đồng, cứ thế hớn hở nhặt những chú cua đang còn trần trụi phơi mình dưới cái nắng bỏng rát cho vào oi từ mẻ này đến mẻ khác. Ai đã từng bắt cua đồng sẽ không thể nào quên cảm giác bị càng cua kẹp đến đứt da, chảy máu. Có hề gì đâu, nỗi đau dễ chịu ấy sẽ chóng trở thành dấu ấn êm ái nhanh thôi!

Cua chúng tôi mang về được mẹ cho lội qua nước sạch nhiều lần để rũ sạch rêu rong bám quanh mai cua. Tiếp đến mẹ bóc mai, lột yếm rồi cho vào cối gỗ giã nhuyễn. Cua sau khi được giã sơ qua sẽ được mẹ sàng lọc qua nước, rồi tiếp tục giã thêm hai lần nữa đến khi nào lọc mà nước cua không bị lẫn bởi bã cua nữa. Gạch trong cua được mẹ dùng que tăm tre cật tỉ mẫn khêu ra trộn thêm hành với gia vị phi lên. Nước cua khi nấu sôi, gạch cua sẽ từ từ nổi lên kín mặt nồi, khi ấy mẹ chỉ việc bốc từng nắm rau tập tàng bỏ vào nồi, nhấn chìm rau, đảo nhẹ, sao cho gạch và rau quyện vào nhau đượm thấm và bốc mùi thơm lựng. Gạch cua được sơ chế trước đó mẹ sẽ múc trải đều một lớp trên bề mặt tô canh, nước canh tự khắc dậy màu vàng rộm, chưa cảm nếm mà đã nghe mùi mẫn cả mọi giác quan.

Bát canh cua đồng ngày đó là quà quê ngọt mát, là tình quê êm dịu, là hồn quê tha thiết, là chân quê mộc mạc của lòng người, của ngày hè oi ả, của một thời tuổi thơ ở chốn quê nhà với bao kỷ niệm thân thương không thể nào quên.

Nguyễn Tiến Dũng