Nón lá chiều nghiêng

Những sợi nắng chiều mong manh đã bắt đầu gom mình lại phía cuối ngọn đồi tím sẫm chơi vơi. Gió miên man khúc buồn muôn thuở. Cánh đồng quê mình đã rộng, về chiều lại càng trở nên mênh mông vô tận. Cuối miền xa thương nón mẹ nghiêng chiều.

Vào mùa thu hoạch, nắng chang chang đổ lửa như muốn thiêu rụi tất cả mọi thứ. Thế nên, chiều về, khi cái nắng dần dần yếu ớt và gió cũng mơn man dìu dịu hơn, mẹ tôi lại tranh thủ nhanh tay gặt nốt vạt ruộng đang dang dở tiết kiệm thời gian để ngày mai còn chuyển sang những thửa ruộng khác. Giữa cánh đồng xôn xao tiếng sẻ nâu gọi bạn, vành nón lá của mẹ chừng như cũng bắt nhịp sóng lúa rập rờn nghiêng nghiêng cả vạt chiều thổn thức…

Thường thì khi áo quần bị rách người ta mới tìm những miếng vá mới chằm khâu vào cái chỗ sứt chỉ ấy, còn một khi nón lá đã mục sờn thủng nát, người ta sẽ không chút ngại ngần nuối tiếc vứt bỏ nó luôn. Ấy vậy mà chiếc nón của mẹ dù đã rách bươm nham nhở đến mấy chỗ rồi, mẹ vẫn tìm những miếng bao bì xi măng cắt nhỏ đem lót vào rồi vá chằng vá chịt. Mỗi lần tôi hỏi chiếc nón này hỏng rồi sao mẹ không mua một chiếc nón mới, thì mẹ lại dịu dàng đáp lại nó vẫn còn dùng được mà, mua nón mới làm gì cho phí. Và rồi, ngày qua ngày, từ khi sương giăng cho đến lúc chiều tàn, chiếc nón ấy luôn đồng hành bên mẹ trên con đường xa, bên triền đê nhỏ, dưới dòng sông sâu hay giữa cánh đồng…

Minh họa: Trà My

Ngày trước, khi chưa đi trọ học xa nhà, tôi vẫn thường hay ngồi trên chiếc xe bò cũ kỹ theo mẹ ra đồng gặt lúa. Nhớ cái chiều nắng nóng hầm hập lên đến đỉnh điểm ấy, đầu óc tôi quay cuồng choáng váng như sắp ngã nhào xuống giữa ruộng bùn. Lúc ấy, mẹ hoảng hốt chạy lại đỡ tôi vào nghỉ ngơi dưới vòm cây tràm ngay bên bờ ruộng, rồi vội vã xuôi xuống mé sông lấy nón múc dòng nước mát lành rửa mặt cho tôi. Và cũng từ chiếc nón cũ ấy, mẹ quạt gió về giúp tôi hạ nhiệt. Tựa đầu lim dim dưới gốc tràm già, bỗng nhận ra rằng, chiếc nón của mẹ sao mà “đa chức năng” đến thế!

Mãi đến tận sau này, khi đã thấm thía hết nỗi vất vả bao mùa nắng sương của mẹ, tôi mới thật sự thấu hiểu cái ý nghĩa sâu xa trong những vần thơ giản dị của Đỗ Trung Quân: “Quê hương là cầu tre nhỏ/ Mẹ về nón lá nghiêng che”. Làm sao có thể quên được những buổi chiều như thế, cái dáng nhỏ gầy liêu xiêu của mẹ lặng lẽ đi về qua chiếc cầu tre nho nhỏ chênh vênh. Vạt áo nâu bạc màu hoài niệm. Vành nón tròn nghiêng như khép lại chiều yên.

Và chẳng biết tự bao giờ, buổi chiều trong ký ức của tôi đã khắc sâu hình ảnh chiếc nón lá đơn sơ của mẹ nhấp nhô giữa bao la lúa mới. Có nhiều lúc thầm nghĩ cuộc đời mẹ cũng giống như chiếc nón lá ấy, mang trên mình nhiều mất mát, thương đau. Nhưng dù cuộc sống có khắc nghiệt đến chừng nào đi nữa, mẹ vẫn luôn luôn mở rộng tấm lòng ôm ấp, chở che và bao bọc lấy tâm hồn hãy còn non dại của tôi vượt qua những tố giông, sóng gió…

Tôi trở về thăm quê trong một chiều mơ mộng, yên bình. Con đường dẫn về nhà vắt ngang qua cánh đồng đang vào mùa gặt. Phía xa xa là lom khom dáng mẹ đang cố vươn tay gặt xong vạt lúa thơm sóng sánh chín vàng. Chợt thấy tâm hồn mình như được ngược dòng thời gian về lại một thời tuổi thơ ngập đầy nhung nhớ, về lại bên vành nón lá chiều nghiêng…

Phan Đức Lộc