Thác Xa - dòng thác bạc giữa đại ngàn

Cách trung tâm thị trấn Phố Ràng hơn 35 km, dọc Quốc lộ 279 theo hướng đông bắc, đi lên trên đất Tân Tiến (huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai), từ xa người ta đã nghe thấy tiếng nước chảy ào ào từ phía thượng nguồn Cán Chải.

Đó chính là âm thanh phát ra từ con thác mà người Dao, người Tày nơi đây vẫn gọi bằng một cái tên đậm chất hoang sơ là thác Xa.

Từ trung tâm xã Tân Tiến ngược lên khoảng 800 m từ bản Thác Xa sẽ đến con thác nằm ngay cạnh đường đi dưới chân núi. Ngọn thác ban tặng cho con người những dòng nước trong vắt và ngọt ngào, gắn với câu chuyện huyền thoại mà đến đây du khách sẽ được các pả (bà) kể cho nghe...

Theo truyền thuyết, khi xưa ở Tân Tiến còn hoang vu lắm, giáp ranh với vùng đất này là Bắc Hà, vương quốc của mận rừng. Vào những mùa hoa mận nở trắng, người ta thấy chiều nào cũng có một nàng tiên nữ bay từ trên trời xuống ngắm nhìn hoa mận nở. Nàng tiên còn nhặt những cánh hoa mận kết thành từng chiếc vòng đeo cổ rất đẹp. Ngày nào nàng cũng giáng trần để xem mận mãn khai như thế. Nhưng rồi một hôm từ trên đỉnh cao Bắc Hà nhìn xuống Cán Chải (một bản của Tân Tiến bây giờ), thấy đất đai khô cằn, mùa màng, hoa màu của người Dao bị chết khô, người dân đói kém, không có gì ăn cứ chết dần chết mòn, nàng tiên không chơi hoa nữa, ngồi trầm buồn trên mỏm đá. Thương người dân chịu cảnh hạn hán, nàng khóc, nước mắt nàng rơi xuống đá, kết tụ thành những dòng trong vắt rồi thành dòng suối chảy miết xuống Tân Tiến.

Thác Xa tuôn dòng chảy trắng bạc.

Dòng suối ấy chảy ngày càng mạnh mang nước mát tưới cho những cánh đồng, những nương ngô, nương lúa của người Dao làm cho cảnh chết chóc không còn. Khi thác chảy đến bản Thác Xa của Tân Tiến, cảm động trước tấm lòng của tiên nữ, chàng trai người Dao đã tháo chiếc vòng bạc đang đeo cổ quăng xuống dòng thác để gửi gắm sự biết ơn. Không ngờ khi đón nhận chiếc vòng bạc, nước thác chuyển sang màu trắng xóa tinh khiết cho đến tận ngày nay. Không dừng lại ở Tân Tiến mà dòng nước của con thác còn miệt mài xuyên rừng, xuyên qua những mỏm đá, những rừng cây cổ thụ để xuống Mường Luông (Nghĩa Đô) tạo thành dòng Nậm Luông bây giờ chảy vòng quanh các bản Tày mang nước cho ngô lúa và con người.

Chảy ra từ câu chuyện cổ xa xưa, hôm nay thác bạc ở Tân Tiến vẫn ào ào chảy không khi nào cạn nước. Thậm chí vào mùa khô, nước vẫn dồi dào, trong vắt. Và chỉ riêng đoạn ở thác Xa nước mới trắng xóa một màu. Đến thác Xa hôm nay, du khách như được lạc vào một không gian rất đỗi hoang sơ, tinh khiết và trong lành. Thác nước chia thành nhiều bậc khác nhau. Từ trên cao, thác chảy xuống thẳng đứng theo vách đá tựa như một tấm thảm lụa trắng được dệt từ triệu triệu cánh hoa mận ở vùng sơn nguyên Bắc Hà. Xuống chân vách, thác lại đổi dòng, nước tung trắng xóa lên không trung. Người ta kể rằng đây chính là vị trí mà khi xưa chàng trai người Dao ném chiếc vòng bạc. Sau đó, nước lại nhẹ nhàng lách qua những tảng đá tròn nằm ngổn ngang dưới chân núi để rồi đổ xuống một chiếc ao nhỏ, sâu trong vắt. Ở ao này, người ta có thể tắm mát rồi nằm phơi mình trên bờ cát trắng mịn cạnh đó.

Thác Xa vẫn còn nguyên sự hoang sơ đến thuần khiết. Bao quanh thác là cây cỏ xanh tươi khiến du khách tới đây như cảm nhận được “mùi vị” của rừng. Bên thác, những cây đa cổ thụ vắt ngang dòng nước, bên trên có những cụm phong lan rừng trổ hoa buông lơ lửng xuống dòng thác. Những vạt hoa rừng như hoa ban, hoa chôm chôm rừng, hoa chuối rừng thi nhau khoe sắc bốn mùa. Những đàn cá suối đuôi hồng thỏa sức bơi lượn trong những xoáy nước nhỏ, chim chóc làm tổ và hót vang tạo thành những âm thanh đặc sắc của núi, của thác, của mây trời. Đặt chân tới đây, du khách như quên đi tất cả những vướng bận của cuộc sống thường ngày để sống hòa mình vào thiên nhiên, đắm mình trong bức tranh sơn thủy tuyệt diệu.

Đến với thác Xa, du khách còn được trải nghiệm cuộc sống, văn hóa, ẩm thực của cộng đồng người Tày bản địa. Tuy không cầu kỳ sang trọng nhưng những sản vật ở đây lại đậm đà dư vị. Đó là món cải nương xanh ngắt xào với thịt lợn sấy của người Tày, món thịt trâu sấy lùi tro bếp, món măng chua nấu cá suối, nấu ếch... mà ai đã một lần thưởng thức sẽ khó quên..

Thế Lượng