Phường sắc bùa đi chúc Tết

Mỗi đoàn hát có khoảng hai chục người, nhạc cụ để đệm cho người hát là chiêng, có từ 3-7, hoặc 12 chiếc chiêng. Tuy số chiêng có nhiều, ít khác nhau, nhưng khi gióng lên cũng chỉ có ba âm điệu chính là: bống… bình… boong… và cứ thế mà gióng theo nhịp. Sáng mùng hai Tết, đoàn hát xuất hành, trong đoàn có nam, có nữ, có người đã 50 hay 60 tuổi, nhưng đa số vẫn là các nam thanh, nữ tú tuổi vừa tròn mười tám, đôi mươi. Ai cũng mặc những bộ trang phục truyền thống mới, được may bằng vải thổ cẩm với những hoa văn truyền thống của người Việt cổ, có các màu xanh, đỏ, tím, vàng rực rỡ. Họ đi trên những con đường quanh co, uốn lượn, bên những vườn cây đang đâm chồi nảy lộc, mơn mởn rung rinh và những cây đào, cây mận đầy hoa hồng, hoa trắng. Họ đi hát chúc các nhà trong bản, và còn đi đến cả các bản làng khác trong vùng để hát chúc Tết. Đi đầu là ông “thầy hát”, đầu đội khăn xếp, tay xách chiếc chiêng nhỏ, gương mặt tươi cười. Ông vừa đi vừa luôn tay gióng lên từng nhịp chiêng bong… bong… giục giã, theo sau ông là các “ca sĩ” nam thanh, nữ tú. Cuối đoàn là mấy người đeo túi, gánh bồ đựng quà bánh ngày Tết. Đoàn “nghệ sĩ nhân dân” này được bà con người Mường gọi là “phường bùa”, hay “phường chúc”. Phường bùa đi đến đâu cũng được người dân trong bản hồ hởi tưng bừng đón tiếp. Các nhà mở rộng cửa, bà con đổ ra đường hát hò, cười tươi vẫy tay đón chào, làm cho bản Mường càng trở nên vui nhộn hơn trong tiết trời Xuân sớm.

Thiếu nữ Mường trong ngày hội. Ảnh: Hoàng Gia

Phường bùa tiến vào một sân rộng trước nhà sàn, ông “thầy hát” cất giọng: “Sáng nay ngày đầu năm/ Anh em phường sắc bùa chúng tôi đi chúc Tết/ Vào tới cổng nhà ông/ Cửa nhà ông không khép/ Then cửa kép không cài/ Quả còn chúng tôi tung ra ngoài/ Cô gái trong bản đón lấy tung lại/ Thật thỏa dạ, thỏa lòng biết mấy/ Chúng tôi xin có lời/ Đầu năm, đầu tháng chúc cho ông được vui/ Chúc cho bà mạnh khỏe/ Chúc ông bà năm mới trong bồ đầy lúa nếp, thóc tẻ/ Dưới sân đầy gà, vịt, trâu, bò/ Chúc cho bản Mường ông hoan hỉ ấm no/ Già trẻ, gái trai ai cũng vui, cũng khỏe…”.

Ông thầy vừa dứt câu, tiếng chiêng liền gióng lên bống… bình… boong… đệm nhạc. Các “ca sĩ” trong đoàn cất tiếng hát với những lời chúc tụng chủ nhà cùng bà con dân bản. Lời hát, tiếng chiêng ngân nga, trầm bổng, vang khắp bản, khắp Mường thật tưng bừng náo nhiệt. Để tỏ lòng hiếu khách, ông chủ nhà nói: “Đầu Xuân năm mới, cảm ơn phường đến cửa, đến nhà chúc lời như bông hoa. Tôi xin kính mời phường chúng ta lên cửa, lên nhà, uống với gia đình tôi chén rượu đầu Xuân năm mới!...”.

Bùi Văn Trinh