Di tích xếp hạng phải được đầu tư và tôn tạo đúng mức

Trong số di tích được xếp hạng trên, đặc biệt là 15 di tích được Bộ VH-TT-DL công nhận cấp quốc gia mới chỉ có vài công trình được đầu tư, tôn tạo với kinh phí hết sức khiêm tốn. Có thể kể đến là di tích lịch sử Đồn điền CADA (xã Ea Yiêng-Krông Pak), di tích này được công nhận từ trước năm 2000, nhưng mãi đến năm 2012, miếu thờ những công nhân làm cà phê cho các điền chủ người Pháp trước năm 1945 mới được trùng tu lại để cho khách thập phương đến hương khói. Tất nhiên, với kinh phí vài chục triệu đồng thì ngành Văn hóa chỉ làm được như thế, còn các hạng mục khác để hoàn chỉnh khu di tích lịch sử Đồn điền CADA đúng nghĩa, thì không có kinh phí để thực hiện. Bởi vậy, nói như bà H’Nga Byă-Trưởng Phòng Khai thác di tích (Trung tâm Quản lý di tích tỉnh) - đến giờ di tích này vẫn chưa có gì ngoài ngôi miếu thờ có quy mô quá bé nhỏ như hiện nay, vì vậy du khách đến đây muốn tìm hiểu, nghiên cứu sâu hơn thì không thể đáp ứng được. Hoặc như Đình Lạc Giao (phường Thống Nhất-TP. Buôn Ma Thuột), hơn 8 năm trước, từ nguồn vốn ngân sách tỉnh cùng với sự đóng góp của nhân dân, đã bỏ ra hơn 1 tỷ đồng trùng tu, tôn tạo lại ngôi đình tươm tất hơn để thờ cúng, tế lễ trong những dịp Xuân-Thu nhị kỳ. Còn cơ sở hạ tầng và các dịch vụ khác nhằm tiếp đón, phục vụ khách tham quan vẫn chưa được đầu tư đồng bộ. Tương tự, di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột cũng thế, những hiện vật lịch sử có được ở đây vẫn còn rất ít ỏi, hiện chỉ có một vài văn bản sự vụ, tư liệu và hình ảnh được sưu tầm hoặc mua lại từ Trung tâm Lưu trữ Quốc gia. Vì vậy, chị Nguyễn Thị Thùy Dương - cán bộ quản lý kiêm hướng dẫn viên tại các di tích này cho rằng: việc thuyết minh, giới thiệu với du khách đến tham quan và tìm hiểu về phong trào đấu tranh cách mạng của những cựu tù chính trị ở đây trước giai đoạn tiền khởi nghĩa 1945 còn đơn điệu và nhàm chán, khiến giá trị lịch sử của di tích trở nên phai nhạt và chưa để lại ấn tượng cho khách tham quan.

Tham quan khu vực mô phỏng hình ảnh cựu tù chính trị tại Nhà đày Buôn Ma Thuột bị xiềng xích, đày ải trong những năm 1930 - 1945.

Đáng buồn hơn là khu di tích lịch sử Biệt Điện Bảo Đại (số 4 Nguyễn Du-TP. Buôn Ma Thuột), đến nay vẫn đóng cửa do thiếu kinh phí sưu tầm (mua) hiện vật phục vụ khách tham quan. Bà Nguyễn Thị Dệt, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý di tích tỉnh cho biết: đã hơn ba năm qua, kể từ khi số hiện vật trưng bày ở đây (chủ yếu là chuyên ngành dân tộc học) phải chuyển sang Bảo tàng tỉnh để phục vụ người xem, di tích được công nhận cấp quốc gia này trở nên trống vắng. Những hiện vật liên quan đến ông vua cuối cùng của Triều Nguyễn mà đơn vị quản lý di tích này tìm kiếm, phục dựng được chỉ có một bộ bàn ghế tiếp khách của Bảo Đại đã sử dụng từ năm 1949-1954, còn lại mọi vật dụng sinh hoạt, hình ảnh và tư liệu liên quan đến cuộc sống của cựu Hoàng gắn liền với giai đoạn lịch sử vùng đất “Hoàng triều cương thổ” đầy biến động của dân tộc ta thời thuộc Pháp đều không có. Bởi kinh phí để làm việc này là vô cùng lớn, trong khi ngân sách của tỉnh rót về hằng năm phục vụ cho công tác nghiên cứu, sưu tầm hiện vật tại các di tích lịch sử trên địa bàn tỉnh quá ít ỏi. Theo bà Dệt, từ năm 2011 đến nay, kinh phí được cấp cho Trung tâm Quản lý di tích tỉnh để phục vụ công tác nghiên cứu, sưu tầm và phục dựng các hiện vật cho khu di tích Biệt Điện Bảo Đại chưa tới 400 triệu đồng. Với số tiền này, thì không thể đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Đầu tư, tôn tạo các di tích lịch sử-văn hóa trên địa bàn tỉnh nhằm giáo dục, nâng cao ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc của mỗi cộng đồng dân tộc; đồng thời biến những địa chỉ ấy trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, góp phần vào sự phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương là hai mục tiêu quan trọng nhất đặt ra cho các cấp, ngành liên quan. Tuy nhiên, đến nay hai mục tiêu này vẫn chưa đáp ứng sự kỳ vọng của nhiều người, nhất là cộng đồng sở hữu và gắn bó mật thiết với các di tích trên địa bàn tỉnh. Để khắc phục vấn đề này, nhiều ý kiến đề xuất rằng: ngoài việc đưa ra cơ chế phân cấp, trách nhiệm quản lý rõ ràng, phù hợp với tính chất và ý nghĩa đặc thù của từng di tích, thì chính quyền địa phương cần quan tâm nguồn lực đầu tư tập trung hơn cho từng dự án trùng tu, tôn tạo… thông qua nguồn kinh phí của địa phương, Trung ương, cũng như các chương trình, dự án hợp tác phát triển văn hóa trong nước và quốc tế nhằm khai thác, phát huy giá trị của các di tích một cách tích cực và hiệu quả nhất.

Phương Đình