Về thăm xứ vàng Bồng Miêu

Bồng Miêu là địa danh nổi tiếng thuộc xã miền núi Tam Lãnh (huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam). Đây là mỏ vàng lớn nhất Đông Nam Á có lịch sử khai thác đã hơn 1.000 năm, từng chứng kiến bao thăng trầm lịch sử.

Mỏ vàng Bồng Miêu nằm giữa trùng điệp núi rừng Tam Lãnh, nổi tiếng vì trữ lượng vàng rất lớn. Trong tiếng Chăm, Bồng Miêu có nghĩa là “cánh đồng vàng”. Hơn 1.000 năm trước, người Chăm đã phát hiện mỏ vàng Bồng Miêu. Theo các thư tịch cổ, các vương triều Chăm Pa đã nhiều lần tổ chức khai thác mỏ vàng này. Nhiều dấu vết của việc khai thác và chế tác vàng tại Bồng Miêu của người Chăm vẫn còn đến ngày nay.

Dưới thời Đại Việt, mỏ vàng này vẫn tiếp tục được các triều đại tổ chức khai thác. Đến cuối thế kỷ 19, sau khi đặt ách đô hộ, thực dân Pháp mở tuyến đường Tam Kỳ - Bồng Miêu, thành lập Công ty vàng Bồng Miêu, mở rộng hệ thống hầm lò, bắt đầu khai thác triệt để mỏ vàng. Ca dao xứ Quảng ghi nhận sự kiện này trong câu: “Từ ngày Tây lại cửa Hàn/Đào sông Câu Nhí, đắp đàng Bồng Miêu”. Theo các tài liệu, trong hơn 40 năm “bòn vàng”, thực dân Pháp đã khai thác được 3,5 tấn vàng đưa về “mẫu quốc”.

Thác Trắng - thắng cảnh tuyệt đẹp ở xứ vàng Bồng Miêu.

Không chỉ nổi tiếng về vàng, Bồng Miêu còn có vẻ đẹp non nước hữu tình. Về thăm xứ vàng, du khách sẽ ngỡ ngàng trước vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ nơi đây. Ở Bồng Miêu, núi nhiều vô kể, trùng trùng điệp điệp như nối tiếp vô tận đến dãy Trường Sơn huyền thoại. Dù bên trong những ngọn núi kia, hơn 1.000 năm có bao nhiêu người đục phá khai thác quặng vàng thì bên ngoài núi vẫn xanh rì thản nhiên, trầm mặc mà kiêu hãnh nhìn ngắm mây trời. Núi ở Bồng Miêu thiên hình vạn trạng, ngọn núi nào cũng như mang trong mình một câu chuyện riêng.

Bên dưới những ngọn núi sừng sững là dòng sông Bồng Miêu uốn lượn, khi dữ dội thác ghềnh, khi hiền hòa bờ bãi, dọc hai bên bờ lau trắng miên man. Thấp thoáng trên những triền đồi, bên những con đường len dưới bóng cây xanh là những ngôi nhà xinh xắn. Đứng trên đỉnh núi Kẽm cao nhất nhìn xuống, cả vùng non nước Bồng Miêu đẹp như một bức tranh sơn thủy hữu tình có thể làm nao lòng những ai vừa đặt chân đến.

Về thăm Bồng Miêu, du khách còn được tham quan nhiều di tích nổi tiếng của địa phương như thác Trắng, hầm Hô, đập Tràn, đập Ba Ra, đồi Sim, nhà Thùng, dốc Dẻo, hố Gần… Những địa danh này đều ghi dấu nhiều vết tích của hơn một nghìn năm bao lớp người khai thác vàng gian khổ. Về tham quan những di tích này, được nghe người dân địa phương kể nhiều câu chuyện ly kỳ về vàng, chắc hẳn du khách sẽ được biết nhiều điều thú vị về một trong những ngành khai thác khoáng sản lâu đời nhất ở nước ta: ngành khai thác vàng.

Phạm Tuấn Vũ