Nghề làm tẩu thuốc của người Bru - Vân Kiều

Ở quê hương Quảng Bình, Quảng Trị, người Bru - Vân Kiều sử dụng tẩu thuốc bằng đất nung do phụ nữ chế tác. Khi di cư vào các xã Ea Hiu, Vụ Bổn, đồng bào sử dụng nguyên liệu gỗ để chế tác tẩu thuốc do các nghệ nhân nam thực hiện. Chế tác tẩu thuốc là nghề đặc trưng của người Bru - Vân Kiều tại huyện Krông Pắc.

Hút thuốc tẩu là hình ảnh đặc trưng của người Bru - Vân Kiều.

Để làm được một chiếc tẩu thuốc đạt chuẩn phải trải qua nhiều công đoạn rất công phu, tỉ mỉ. Người nghệ nhân phải dùng dao để tạo hình lõ tẩu (nơi nhồi thuốc), thân tẩu rồi khoan lỗ, dùng giấy nhám đánh bóng và bôi sáp ong lên, sau đó hơ qua lửa để tạo độ bóng, đẹp cho tẩu thuốc. Sau khi hoàn thành công đoạn chế tác lõ tẩu, thân tẩu, nghệ nhân sẽ gắn một đoạn ống nứa hoặc nhựa được uốn cong tạo phần miệng tẩu. Cuối cùng là dùng tút đạn bọc lõ tẩu và đoạn kết nối giữa thân và miệng tẩu. Tẩu thuốc nữ (Dieuq tanoang) và nam (Dieuq bar plỡ) có sự khác nhau. Tẩu thuốc nữ thẳng một đầu, nam giới dùng tẩu hai đầu.

Hút thuốc là thói quen của đa số người Bru - Vân Kiều, từ già đến trẻ, từ nam đến nữ. Họ thường nhồi đầy thuốc lá khô đã được thái thành sợi nhỏ vào trong lõ tẩu rồi châm lửa, hút nhiều lần cho đến khi thuốc cháy hết thì loại bỏ tàn thuốc và thay bằng thuốc mới. Thuốc lá do người Bru - Vân Kiều tự trồng, chế biến.

Tẩu thuốc nam của người Bru – Vân Kiều.

Ngày nay người hút thuốc tẩu trong cộng đồng người Bru - Vân Kiều đã ít dần, chủ yếu chỉ còn ở người già. Thanh niên thì chuyển sang hút thuốc lá có bán sẵn trên thị trường. Bởi vậy, nghề chế tác tẩu thuốc cũng dần bị mai một. Người biết làm tẩu thuốc tại xã Ea Hiu chỉ còn nghệ nhân Pă Thu (Pơ Lưi) nay đã 80 tuổi. Thế hệ trẻ không còn mặn mà với nghề đòi hỏi sự tỉ mỉ này bởi để hoàn thành một chiếc tẩu thuốc, người nghệ nhân phải mất từ 2 - 3 ngày làm liên tục nhưng giá bán chỉ ở mức 100.000 đồng/tẩu thuốc nữ và 150.000 đồng/tẩu thuốc nam.

Thanh Hải