Bảo tồn văn hóa ở buôn nghèo vùng sâu

Buôn Tơng Rang A, xã Cư Drăm (huyện Krông Bông) hiện có 110 hộ, trong đó có 90 hộ đồng bào Êđê. Dù điều kiện còn khó khăn (gần 80% số hộ thuộc diện nghèo và cận nghèo) nhưng người dân buôn Tơng Rang A vẫn bảo tồn được nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống của người Êđê…

Đến nay gia đình Amí Riếu (81 tuổi) vẫn giữ được bộ chiêng đồng (Cing K'nah) do tổ tiên ông bà để lại. Mặc dù gia đình ít khi sử dụng nhưng bộ chiêng luôn được bà gìn giữ cẩn thận. Khi con cháu, anh em, họ hàng trong gia đình hoặc gia đình nào trong buôn tổ chức lễ cúng mà không có đầy đủ bộ chiêng thì bà sẵn sàng cho mượn.

Amí Riếu kể: “Trước đây khi bố mẹ mình còn sống, gia đình có đến bốn bộ chiêng như thế này. Tất cả những bộ chiêng của gia đình đều được đổi bằng bò. Khi chồng mình ốm đau, gia đình khó khăn, không có tiền mua thuốc chữa bệnh nên phải bán đi mấy bộ. Giờ nghĩ lại vẫn còn tiếc. Hiện nay gia đình mình còn một bộ, nhiều người hỏi mua nhưng mình kiên quyết không bán, sẽ giữ lại cho con cháu dùng trong các lễ cúng của gia đình”.

Ama Biên (bên trái) biết đánh chiêng từ nhỏ, hiện gia đình ông vẫn giữ được bộ cồng chiêng.

Khi làm xong ngôi nhà, vợ chồng chị H’Drin Niê và anh Y Chương A Dắt được mẹ chị H’Drin trao lại cho bộ cồng chiêng. Bộ chiêng này được chị H’Drin xem là “của hồi môn”, vật quý trong nhà. Đã có rất nhiều người hỏi mua bộ chiêng nhưng vợ chồng chị đều từ chối bán, cất giữ chiêng cẩn thận. Còn với nghệ nhân đánh chiêng Y Nguyên Êban (Ama Phơn) thì bộ ghế Kpan, những chiếc ché cổ là những vật dụng đã gắn bó với ông với biết bao kỷ niệm từ ngày bé thơ. Ông luôn giữ gìn, bảo quản các vật dụng rất cẩn thận, ít khi trưng bày vì sợ bị kẻ gian lấy trộm, chỉ khi nào gia đình tổ chức lễ cúng ông mới đem ra.

Theo Trưởng buôn Tơng Rang A Y Riếu Êban, đến nay buôn vẫn có hơn 20 gia đình giữ được cồng chiêng, trong đó có một số hộ giữ được đủ bộ chiêng. Kết quả này có được một phần là do các tổ chức, đoàn thể, già làng, trưởng buôn đã nỗ lực tuyên truyền, vận động người dân gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Nhiều người dân trong buôn đã nâng cao ý thức về bảo tồn văn hóa. Không chỉ giữ gìn được các bộ chiêng, ở buôn Tơng Rang A hiện số lượng người biết đánh chiêng tương đối đông với khoảng 15 người (chưa kể lớp trẻ).

Buôn Tơng Rang A còn giữ được nhiều nhà dài.

Ngoài ra, buôn Tơng Rang A cũng là một trong những buôn đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ của xã Cư Drăm còn giữ được nhiều ngôi nhà sàn dài truyền thống của người Êđê. Cả buôn hiện có 43 hộ có nhà sàn dài (không kể nhà ngang làm bếp), một số ngôi nhà sàn đã được người dân nâng cấp, sửa chữa, thay thế nhiều lần hoặc làm mới. Già làng Ama Seo tự hào: “Do những vật liệu làm nhà sàn như: gỗ, lồ ô, tre, nứa, cỏ tranh ngày một khan hiếm, nhiều gia đình có xu hướng làm nhà trệt. Song, có chiêng, có rượu cần, có bếp lửa mà thiếu không gian nhà sàn, ghế Kpan thì lễ cúng sẽ giảm bớt linh thiêng. Vì vậy bà con trong buôn tuy nghèo nhưng nhiều gia đình vẫn cố gắng gìn giữ nếp nhà sàn truyền thống”.

Tùng Lâm