Những bức tranh Đông Dương của họa sĩ Jean Despujols

Những bức tranh Đông Dương

Trong phóng sự dài “Chân dung Đông Dương với 21 bức tranh vẽ của Jean Despujols” đăng trên tạp chí National Geograpic, hai tác giả W.Robert Moore và Maynard Owen Williams đã kể lại một số tư liệu thú vị về Jean Despujols và các bức tranh của ông. Hai tác giả cho biết Jean Despujols sáng tác khoảng 300 bức tranh tại Đông Dương phản ánh xã hội, phong tục, tập quán, lễ hội, phong cảnh, con người Đông Dương.

Chân dung cô gái Huế tên Yến (trái) và cô gái Bắc Kỳ tên Xuân (phải). Ảnh tư liệu

Họa sĩ Jean Despujols đã vẽ nhiều gương mặt thiếu nữ của ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia với bút pháp tinh tế, màu sắc hài hòa, phong cách thể hiện rất gần gũi với thẩm mỹ của người Việt. Trong số 21 bức tranh được giới thiệu, có bức tranh số 13 vẽ chân dung cô gái Huế tên là Yến và bức tranh số 14 vẽ cô gái miền Bắc tên Xuân. Bài viết bình luận: “Vẻ thanh nhã của con gái Trung kỳ và dáng khỏe mạnh của con gái Bắc kỳ phản ánh sự tương phản giữa các chủng tộc chị em của Việt Nam. Yến đang trồng lúa gần Huế, nơi đặt triều đình An Nam cũ. Khi họa sĩ tìm thấy cô ta, ông nhận xét: “Về nét thanh tao hiển nhiên của cô, các hoàng đế - thi sĩ trước đây là các kẻ chịu trách nhiệm, họ đã tuyển chọn các phụ nữ xinh đẹp nhất để phục vụ trong triều”. Xuân “trở nên chua chát và cứng cỏi” bởi sự túng thiếu. Trồng lúa, đắp đê, và đẻ con là số phận của cô ta. Hơi thở nhẫn nhục có vẻ như toát ra qua đôi môi của cô”…

Bảo tàng Meadows

Bộ tranh Đông Dương của Despujols khi chuyển từ Pháp qua Mỹ suýt nữa đã bị thất lạc. Tuy nhiên, số phận may mắn không thể giải thích được đã đưa số tranh này tới Mỹ và được trưng bày lần đầu tại Bảo tàng tiểu bang Lousiana và Viện Smithsonian năm 1950.

Tháng 4-1951 tạp chí National Geograpic chọn 21 bức tranh trong bộ sưu tập này minh họa cho phóng sự “Chân dung của Đông Dương” nói trên và sau đó, những bức tranh được cất giữ trong một thùng gỗ ròng rã 18 năm cho đến ngày Despujols mất năm 1965. Tháng 5-1969 ông Algur H.Meadows đã mua toàn bộ số tranh của Despujols và tặng cho Trường Centenary College. Bởi vậy ông Algur H.Meadows được xem là người sáng lập và bảo trợ cho Bảo tàng Nghệ thuật mang tên ông - Bảo tàng Meadows. Bảo tàng này nằm tại Shreveport, một thành phố nhỏ ở tiểu bang Lousiana, miền Nam nước Mỹ, chỉ trưng bày duy nhất bộ sưu tập tranh của họa sĩ Jean Despujoils vẽ trong chuyến hành trình Đông Dương của ông bắt đầu từ cuối năm 1936.

Họa sĩ Despujols kiểm tra một kiện hàng các bức tranh Đông Dương quý giá của ông. Ảnh tư liệu

Trong số 21 bức tranh của Despujols được W.Robert Moore và Maynard Owen Williams giới thiệu trên tạp chí National Geograpic, có khá nhiều bức tranh vẽ về đất nước, con người Campuchia và Lào. Chúng ta bắt gặp ở đó các điệu múa Apsara trên nền Angkor đổ nát. Các thiếu nữ Campuchia tay cầm búp sen linh thiêng, những vũ nữ trong các vai cổ điển xa xưa của Ấn Độ giáo. Các vũ công sống động, mặt tô phấn trắng ma quái đang trình diễn tại sân đền Angkor được xem như đã chết dưới ánh đuốc…

Xứ sở Lào hiện lên bình yên và sống động. Đó là phong cảnh một chiếc thuyền độc mộc đang ngược dòng nước xiết, và bóng con voi trên triền núi. Thiếu nữ Lào được họa sĩ đặc biệt yêu thích thể hiện. Nàng Bouddhi dịu dàng trong khăn quàng màu vàng, trái với sự biểu lộ quả quyết, đôi khi dữ dội của cô. Cô gái Wouni, ngọt ngào và tử tế, đã sốt sắng đi bộ hai ngày từ ngôi làng miền núi của cô để giữ đúng hẹn với họa sĩ Despujols.

Và hình ảnh đất nước Việt Nam hiện lên qua khá nhiều bức tranh, đặc biệt là “Dãy núi với 99 ngọn” ở Phú Thọ được tác giả gọi là “Xương sống của con Rồng An Nam”.

Hồ Đăng Thanh Ngọc