Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV

Xuất khẩu nông sản cần đi trên “con đường cao tốc chính sách”

Sáng 17/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội thảo luận tại hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), ngân sách nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thị Thu Nguyệt nhất trí với báo cáo đánh giá kết quả phát triển KT-XH của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội trình tại kỳ họp.

Quan tâm đến hoạt động xuất khẩu nông sản của Việt Nam, đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt thông tin: Trong những năm qua, ngành nông nghiệp Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng, đóng góp to lớn vào tăng trưởng kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực, góp phần giải quyết việc làm cho người lao động.

Xuất khẩu nông sản trở thành một điểm sáng, với kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm trước; trong đó có 7 nhóm mặt hàng xuất khẩu trên 3 tỷ USD. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới, với các mặt hàng nổi bật như: gạo, cà phê, cao su, rau quả... 

Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Thị Thu Nguyệt phát biểu thảo luận. (Ảnh do Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh cung cấp)

Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức: Xuất khẩu phụ thuộc quá nhiều vào các thị trường truyền thống như: Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật… dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn rủi ro khi các thị trường này có biến động về chính sách, chiến tranh thương mại mà một ví dụ gần đây cho thấy: Chính phủ Mỹ tuyên bố chính sách thuế quan mới áp dụng với mức thuế cơ bản 10% đối với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ, Việt Nam thuộc nhóm các quốc gia phải chịu mức thuế cao lên đến 46%. Nếu chính sách này áp dụng sẽ ảnh hưởng lớn đến các nhóm ngành chính trong đó có mặt hàng nông thủy hải sản.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng nêu rõ: Thực trạng xuất khẩu nông sản Việt Nam hiện nay cũng đặt ra nhiều vấn đề đáng quan tâm: Tỷ lệ xuất khẩu dưới dạng thô khá cao; tình trạng nông sản không đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường khó tính về chất lượng, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật có biểu hiện ngày càng gia tăng.

Thực tế trong thời gian qua cho thấy, chỉ trong 3 tháng đầu năm 2025: Trung Quốc tạm ngừng thông quan 9 mã hàng rau quả Việt Nam do vi phạm kiểm dịch thực vật và truy xuất nguồn gốc; EU phát đi 14 cảnh báo liên quan đến dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng; Trung Quốc, Nhật Bản từ chối nhập khẩu hàng loạt lô sầu riêng. 

Cùng với đó, tại thị trường trong nước, chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ một số mặt hàng nông sản hiệu quả thấp, thông tin thị trường và hoạt động xúc tiến thương mại chưa thật hiệu quả làm cho doanh nghiệp khó khăn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường. 

Hạ tầng logistics nhiều nơi còn yếu kém dẫn đến chi phí vận chuyển, bảo quản khá cao, theo số liệu công bố cho thấy, chi phí logictics của nước ta hiện nay trung bình ở mức 16,6 -17% GDP, cao hơn nhiều so với mức bình quân chung của thế giới là khoảng 10%.

Một số quy định pháp luật trong lĩnh vực này còn bất cập, chưa phù hợp với yêu cầu của hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, kỹ thuật của thị trường thế giới, chẳng hạn như việc quy định mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong rau quả vẫn còn chênh lệch lớn so với EU hoặc việc cấp mã số vùng trồng trồng trọt hiện nay tồn tại song song 2 hệ thống: một mã số vùng trồng trồng trọt chủ yếu dùng trong nước; một mã số vùng trồng theo yêu cầu của nước xuất khẩu, như mã vùng trồng xuất khẩu sang Trung Quốc theo điều kiện của Trung Quốc mà ngành sầu riêng là một ví dụ.

Đại biểu tham dự phiên làm việc

Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nguyễn Thị Thu Nguyệt cho rằng, trong bối cảnh chung đó, các địa phương có cơ cấu kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp như Đắk Lắk càng gặp nhiều khó khăn. Đắk Lắk là một tỉnh có tiềm năng và thế mạnh lớn về nông nghiệp, với tỷ trọng nông nghiệp chiếm hơn 42% cơ cấu kinh tế, xuất khẩu nông sản đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của tỉnh. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông sản đạt gần 1,7 tỷ USD, riêng cà phê đạt hơn 915 triệu USD. Nhiều mặt hàng như sầu riêng, hồ tiêu, mắc ca… đã được xuất khẩu chính ngạch sang các thị trường lớn .

Song, nông nghiệp Đắk Lắk cũng gặp không ít khó khăn, vừa phải đối mặt với những thách thức chung của cả nước, vừa có những đặc thù riêng của địa phương như: hạ tầng giao thông, hạ tầng kinh tế còn thiếu, công nghệ khá lạc hậu, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún… làm cho hoạt động xuất khẩu nông sản của tỉnh vốn khó khăn lại càng khó khăn hơn.

Do vậy, để nông sản Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng, hoạt động xuất khẩu nông sản của các địa phương được nâng cao sức cạnh tranh, tạo bứt phá, góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH, đại biểu cho rằng, Việt Nam cần xây dựng và triển khai chiến lược quốc gia về đa dạng hóa thị trường xuất khẩu nông sản, tận dụng các hiệp định thương mại FTA mà Việt Nam đã ký kết - ngoài những thị trường truyền thống thì ưu tiên khai thác những thị trường tiềm năng như: ASEAN, Trung Đông, châu Phi, Mỹ Latinh. 

Chính phủ cần xem xét, đánh giá và đưa các mặt hàng chủ lực của tỉnh Đắk Lắk như: cà phê, hồ tiêu, cao su, điều, hàng rau quả vào danh mục ưu tiên miễn, giảm thuế trong các cuộc đàm phán thương mại song phương và đa phương, đặc biệt là với Hoa Kỳ và các đối tác chiến lược.

Đại biểu đề nghị Chính phủ tăng cường đầu tư, nâng cấp hệ thống kiểm nghiệm, chứng nhận chất lượng nông sản theo tiêu chuẩn quốc tế và tạo điều kiện, hỗ trợ cho các doanh nghiệp tham gia lĩnh vực này; đồng thời, siết chặt việc kiểm định, minh bạch hóa quy trình kiểm tra, xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân, tổ chức; xử lý các mặt hàng, vật tư nông nghiệp nhập khẩu vào Việt Nam không đảm bảo tiêu chuẩn (nhất là đối với các mặt hàng phân bón, có hàm lượng cadimi vượt ngưỡng cho phép), từ đó có khuyến cáo để người dân định hướng, chọn lựa và sử dụng hiệu quả phục vụ sản xuất nông nghiệp; có chính sách hỗ trợ nông dân, hợp tác xã nông nghiệp, doanh nghiệp trong việc xây dựng nhãn hiệu, truy xuất nguồn gốc và tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế.

Cùng với đó, Chính phủ cần chuẩn hóa quy trình cấp mã số vùng trồng, nghiên cứu xây dựng mã vùng trồng thống nhất chung làm cơ sở để đàm phán với các quốc gia có nhu cầu nhập khẩu, tạo thuận lợi trong quản lý, giám sát và truy xuất nguồn gốc.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt cũng đề nghị Chính phủ quan tâm bố trí nguồn vốn đầu tư các công trình dự án trọng điểm như xây dựng Trung tâm logistics vùng, cảng cạn đặt tại tỉnh Đắk Lắk; xây dựng tuyến đường bộ cao tốc có điểm đầu ở cảng Bãi Gốc (Phú Yên), điểm cuối tại cửa khẩu Đắk Ruê nhằm hỗ trợ cho địa phương giảm thiểu chi phí logistics, rút ngắn thời gian vận chuyển, thúc đẩy liên kết phát triển kinh tế nông nghiệp Đắk Lắk với các vùng kinh tế trọng điểm của tỉnh và trong cả nước, đặc biệt cần phát huy hiệu quả việc thực hiện Nghị quyết sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh để đồng bào các dân tộc, người dân và doanh nghiệp được hưởng lợi ngay từ chính sách này.

“Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn để khẳng định vị thế nông sản quốc gia trong chuỗi giá trị nông sản toàn cầu, thiết nghĩ rằng, muốn vươn xa, nông sản Việt Nam cần phải đi trên “con đường cao tốc chính sách”. Do vậy, rất mong Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương quan tâm, đồng hành…”, Phó Trưởng đoàn phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh nhấn mạnh.

Cũng trong phiên làm việc sáng nay, Quốc hội  thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp; Nghị quyết của Quốc hội về giảm thuế giá trị gia tăng; đồng thời thảo luận về phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước năm 2023; việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước; công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2024; kết quả thực hiện mục tiêu quốc gia về bình đẳng giới năm 2024.

Lan Anh