Quốc hội bàn giải pháp nâng cao hiệu quả quỹ ngoài ngân sách và chống thất thu thuế

Chiều 30/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, các đại biểu đã thảo luận về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2025, dự toán và phương án phân bổ ngân sách Trung ương năm 2026.

Trong đó, nhiều ý kiến thảo luận tập trung vào hai vấn đề lớn: nâng cao hiệu quả quản lý các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách và giải pháp chống thất thu thuế, bảo đảm nguồn thu bền vững trong thời gian tới

Hợp nhất quỹ trùng lặp, nâng cao hiệu quả quản lý

Các đại biểu ghi nhận, thời gian qua, hệ thống Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách đã đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy chuyển đổi số và huy động nguồn lực xã hội phục vụ mục tiêu phát triển.

Tuy vậy, nhiều hạn chế vẫn còn tồn tại, đặc biệt là sự chồng chéo chức năng, thiếu cơ sở pháp lý thống nhất và hiệu quả sử dụng vốn chưa cao. Một số quỹ “treo nhiệm vụ”, giải ngân chậm hoặc chưa có cơ chế vận hành rõ ràng, dẫn đến nguồn vốn nhàn rỗi lớn nhưng không phát huy được hiệu quả.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải chủ trì phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu đề xuất cần sớm hoàn thiện khung pháp lý thống nhất, xác định rõ tiêu chí thành lập, cơ chế tài chính, mô hình quản trị và quy trình kiểm toán độc lập đối với các quỹ. Việc thiết lập hệ thống giám sát số hóa liên thông toàn quốc, công khai dữ liệu thu, chi, tồn quỹ, giải ngân trên cổng thông tin của Bộ Tài chính nhằm tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị ban hành Luật Quản lý các Quỹ tài chính ngoài ngân sách hoặc bổ sung chương riêng trong Luật Ngân sách Nhà nước sửa đổi; cần hợp nhất các quỹ trùng lặp như Quỹ đổi mới công nghệ và Quỹ phát triển khoa học công nghệ; giải thể những quỹ hoạt động yếu, thiếu nguồn thu ổn định. Đồng thời, phải tăng cường công khai, minh bạch, kiểm toán bắt buộc hàng năm với các quỹ có trên 30% vốn từ ngân sách.

Riêng với Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, đại biểu cho rằng, quỹ có vai trò đặc biệt trong hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân - động lực quan trọng của nền kinh tế. Do vậy đề nghị dự thảo nghị định mới về tổ chức và hoạt động của quỹ cần làm rõ địa vị pháp lý, mở rộng phạm vi hỗ trợ, tăng cường phân cấp cho địa phương, nhất là các tỉnh miền núi, và gắn kết với các quỹ đổi mới công nghệ, phát triển khoa học công nghệ để tạo chuỗi hỗ trợ liên thông.

Lãnh đạo Quốc hội và các đại biểu tham dự phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Theo đại biểu, nếu được hoàn thiện và triển khai đồng bộ, quỹ này sẽ không chỉ là công cụ tài chính mà còn trở thành chính sách chiến lược, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế bền vững và bao trùm

Chống thất thu thuế, nuôi dưỡng nguồn thu bền vững

Đại biểu cũng nêu rõ, báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho thấy, đến ngày 30/9/2025, tổng nợ đọng thuế nội địa tăng 17,6% so với cuối năm 2024, trong khi tỷ lệ xử lý nợ đọng chỉ đạt 21,4%. Tỷ lệ nợ đọng thuế năm 2024 chiếm tới 9,7% tổng thu ngân sách, gần gấp đôi so với chỉ tiêu Quốc hội đặt ra (dưới 5%).

Tình trạng gian lận, trốn thuế ngày càng tinh vi, đặc biệt trong thương mại điện tử và bán hàng qua livestream. Đây không chỉ là thất thu ngân sách mà còn tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Đại biểu đề nghị cần giải pháp căn cơ để xử lý tận gốc, bảo đảm hàng hóa minh bạch về nguồn gốc, chất lượng và giá trị thực.

Các đại biểu tham dự phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Đồng thời kiến nghị Bộ Tài chính có giải pháp quyết liệt hơn trong thu hồi nợ đọng, đồng thời duy trì chính sách nhân văn khoanh nợ, giãn nợ cho doanh nghiệp khó khăn nhưng kiên quyết xử lý những trường hợp trốn tránh nghĩa vụ; cần chuyển trọng tâm từ tăng thu ngắn hạn sang xây dựng nền thu bền vững, khai thác hiệu quả nguồn thu mới từ kinh tế số, dịch vụ xuyên biên giới, thương mại điện tử…

Phát biểu làm rõ các vấn đề các ĐBQH nêu, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết, về công tác dự toán thu ngân sách nhà nước, trong bối cảnh tình hình thế giới biến động mạnh, nhìn chung khó khăn, thách thức nhiều hơn nhiều so với thời cơ và thuận lợi, công tác xây dựng và dự toán thu ngân sách nhà nước được thực hiện theo nguyên tắc thận trọng, bảo đảm an ninh, an toàn tài chính quốc gia.

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long phát biểu làm rõ vấn đề các ĐBQH quan tâm. Ảnh: quochoi.vn

Các vấn đề như bội chi ngân sách nhà nước, nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài quốc gia trong giới hạn an toàn theo quy định; bảo đảm đủ nguồn để đáp ứng yêu cầu chi cho đầu tư phát triển, bảo đảm an sinh xã hội, chi cho quốc phòng, an ninh và các nhiệm vụ nhiệm vụ cấp bách phát sinh như thiên tai, bão lũ…

Phó Thủ tướng Lê Thành Long cũng cho biết, dự toán thu ngân sách nhà nước năm 2026 được xây dựng bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ theo các Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, trong đó thu nội địa từ sản xuất kinh doanh tăng khoảng 11,1% (mức phấn đấu cao nhất từ trước đến nay, cao hơn mục tiêu tăng trưởng kinh tế 10%); đồng thời có tính đến những tác động và ảnh hưởng của các yếu tố thu từ nhập khẩu, đất đai và tài nguyên.

“Trong thời gian tới, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Bộ Tài chính, các cơ quan liên quan triển khai các giải pháp tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tập trung làm tốt hơn công tác phân tích, dự báo, phục vụ xây dựng dự toán thu và quản lý thu, chi ngân sách nhà nước”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Lan Anh (tổng hợp)