Để mỗi người dân trở thành một công dân số

Bà Thư biết mình chưa thạo công nghệ, nhưng với tinh thần gương mẫu, bà kiên trì học cách cài đặt ứng dụng Đắk Lắk số, VNeID, quét mã QR, thanh toán điện tử... “Mình làm được thì mới vận động bà con cùng làm được”, bà chia sẻ. Câu chuyện của bà Thư cho thấy tinh thần nhập cuộc của người dân trước làn sóng chuyển đổi số.

Nếu như hơn nửa thế kỷ trước, phong trào “Bình dân học vụ” đã góp phần nâng cao dân trí, xóa mù chữ, thì hôm nay, phong trào “Bình dân học vụ số” có ý nghĩa tương tự: xóa mù công nghệ. Bởi trong một xã hội vận hành trên nền tảng dữ liệu và dịch vụ số, công dân không chỉ cần biết đọc, biết viết, mà còn phải biết sử dụng công nghệ để không bị bỏ lại phía sau.

Bà Nguyễn Thị Minh Thư (bìa trái) ở phường Tuy Hòa học cách tải ứng dụng Đắk Lắk số. Ảnh: Việt An

Điều dễ nhận thấy là thời gian qua, các địa phương đã và đang đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ, xây dựng chính quyền số, kinh tế số. Nhưng chính quyền số sẽ không thể phát huy hiệu quả nếu người dân chưa thực sự làm chủ công nghệ. Một dịch vụ công trực tuyến dù được thiết kế tiện lợi đến đâu cũng không thể phát huy hiệu quả nếu người dân vẫn đến tận nơi để nộp hồ sơ giấy. Một ứng dụng thanh toán điện tử sẽ khó lan tỏa nếu bà con vẫn giữ thói quen trả tiền mặt cho mọi giao dịch. Chuyển đổi số, vì thế, không chỉ là câu chuyện của chính quyền hay doanh nghiệp công nghệ, mà là hành trình thay đổi nhận thức và thói quen của từng cá nhân.

Không ít người còn băn khoăn về tính an toàn khi sử dụng dịch vụ trực tuyến. Lo lắng bị lừa đảo, ngại thao tác phức tạp, sợ sai sót khi giao dịch... là những rào cản tâm lý có thật. Để vượt qua, trước hết cần tạo niềm tin cho người dân bằng những ứng dụng thân thiện, bảo mật cao, có sự hỗ trợ kịp thời. Song song đó, sự kiên nhẫn hướng dẫn, “cầm tay chỉ việc” của cán bộ cơ sở, đoàn thể, lực lượng thanh niên là hết sức cần thiết. Chỉ khi trải nghiệm nhiều lần, nhận thấy lợi ích thực sự, người dân mới dần thay đổi thói quen.

Điều quan trọng là không phân biệt tuổi tác, nghề nghiệp, trình độ, bất kỳ ai, ở thành thị hay nông thôn, trong cơ quan hay ngoài chợ, đều có thể trở thành công dân số nếu có sự hướng dẫn, đồng hành và khích lệ. Trở thành công dân số không phải là chuyện xa vời, mà bắt đầu từ những thao tác quen thuộc: quét mã QR thay vì dùng tiền mặt, đăng ký khám bệnh trực tuyến thay vì xếp hàng dài, nộp hồ sơ qua mạng thay vì mất thời gian đi lại…

Đích đến của chuyển đổi số là một xã hội số toàn diện, nơi mọi người dân đều được tiếp cận bình đẳng. Nhưng để làm được điều đó, cần có những “hạt nhân” tiên phong - những người sẵn sàng đi trước, làm trước nhằm tạo hiệu ứng lan tỏa. Khi mỗi khu dân cư đều có những hạt nhân như vậy, tinh thần học và thực hành công nghệ sẽ trở thành phong trào, thành nếp sống mới. Người trẻ hỗ trợ người già, hàng xóm chỉ dẫn nhau, đoàn viên thanh niên kèm cặp tiểu thương - chính sự lan tỏa trong cộng đồng sẽ biến chuyển đổi số từ khẩu hiệu thành hành động.

Chuyển đổi số là xu thế không thể đảo ngược. Nhưng thành công hay thất bại lại phụ thuộc vào từng con người cụ thể. Hạ tầng số có thể được xây dựng bằng vốn đầu tư; chính quyền số có thể định hình bằng chính sách; song công dân số chỉ có thể hình thành bằng sự đồng thuận, nỗ lực và thay đổi từ chính mỗi người.

Để mỗi người dân trở thành một công dân số - đó không chỉ là mục tiêu, mà còn là chìa khóa mở ra cánh cửa phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Việt An