Kiến trúc đô thị: Cần phá bỏ những quy ước cũ

Đời sống ngày càng phát triển, nhu cầu sinh hoạt, tiêu dùng của cộng đồng xã hội ngày càng tăng thêm, đang đặt ra những yêu cầu mới, cập nhật về không gian kiến trúc nhà ở sao cho vừa hiện đại, văn minh, vừa bảo đảm những yếu tố sử dụng thuận lợi có sẵn. Với một đô thị đang phát triển như Buôn Ma Thuột, vấn đề này lại càng phải được nghiên cứu và vận dụng hợp lý.

Những mặc định cần thay đổi

Một kiến trúc sư trẻ đang làm việc tại TP. Buôn Ma Thuột tâm sự, anh vừa hoàn tất một bản vẽ quy hoạch đô thị mới cho thành phố nhưng thấy không thể hài lòng. Bởi yêu cầu chỉ đạo đưa ra từ cấp quản lý là phải phối cảnh thiết kế các căn hộ, nhà phố trong khu đô thị có quy cách 5x20 m, tạo những dãy nhà ống bịt bùng, thiếu cả đường luồng lẫn đường thoát hiểm. Quy cách này đã tồn tại mấy chục năm qua trong tư duy kiến trúc nhà ở đô thị Việt Nam, ở đâu cũng nguyên như vậy. “Tại sao không đổi quy cách khác, như 10x10 m, cũng là diện tích 100 m2 nhưng khả năng xử lý không gian tốt hơn”, kiến trúc sư này băn khoăn.

Một kiến trúc sư khác thổ lộ khi làm bản vẽ về một tuyến đại lộ lớn trong tương lai, anh cũng ấm ức vì con đường mặt cắt 32 m, rộng hơn đường cũ chỉ có 12 m, lại bố trí hai làn ngược chiều, mỗi bên chỉ rộng 12 m, còn lại là dải phân cách ở giữa rộng 5 m và vỉa hè hai bên. Như thế, các loại xe vẫn trộn chung làn, rất dễ bị ùn ứ lộn xộn. Tại sao nhà quản lý không mở rộng thêm, chia ra các làn xe hơi, xe gắn máy và xe thô sơ?

Thắc mắc của hai kiến trúc sư thực sự chỉ là chút vướng mắc trong rất nhiều ý kiến, nhận xét, đề xuất mà đội ngũ các kiến trúc sư đô thị, từ nam chí bắc, đã và đang đặt ra với các cấp quản lý quy hoạch. Diện mạo các đô thị Việt Nam, tính gần 100 năm qua, đã thay đổi rất nhiều, và đang tiếp tục cần những đổi mới, cập nhật nhiều yêu cầu thời đại hơn. Đơn cử vấn đề cấp điện lâu nay, những đô thị cũ có thể chấp nhận đường dây điện chằng chéo trên đầu phố, nhưng đô thị hiện đại sẽ yêu cầu đi cáp điện ngầm. Bề mặt các con đường đô thị hiện đại đòi hỏi nhiều tính toán trong bố trí, với đủ hạng mục đi kèm, cấp thoát nước, cấp điện, tín hiệu viễn thông, hệ thống chữa cháy, đèn chiếu sáng, đèn tín hiệu giao thông, rồi tính toán các tuyến xe điện ngầm trong tương lai… Những căn nhà mặt tiền phố xá cũng phải tổ chức quy hoạch lại, hướng đến những mặt tiền thương mại quy mô, thay cho những căn nhà tư nhân thấp bé, nhấp nhô không đều…

Không gian đô thị cần được mở rộng thoát khỏi những tư duy quy cách vốn có. (Trong ảnh: Bảo tàng Đắk Lắk - không gian giữa trung tâm TP. Buôn Ma Thuột). Ảnh: Nguyễn Gia

Cần lắm tầm nhìn đô thị mới

Trong những hội thảo quy hoạch gần đây, đội ngũ kiến trúc sư, những người có chuyên môn làm quy hoạch đô thị của cả nước đều bày tỏ nguyện vọng, năng lực quản lý quy hoạch các đô thị Việt Nam cần phải được thay đổi, cần có những tầm nhìn mới, xa hơn, hiện đại hơn mà vẫn không tách khỏi những yêu cầu có tính “hệ thống”, là môi trường bền vững và dân sinh thuận tiện.

Kiến trúc sư Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam từng nhìn nhận, bức tranh phát triển đô thị tại các địa phương lẫn tầm nhìn Trung ương đều đang có những bất ổn, vừa níu kéo những quy cách cũ đã lạc hậu, vừa cập nhật những cái mới nhưng chưa hoàn bị, thậm chí bị sao chép cẩu thả. Tất cả tạo nên một diện mạo chung về đô thị mới không được đồng bộ, có phần còn bị lạc hậu so với nhu cầu đời sống hiện đại, mà so với những đô thị cũ từng có, hóa ra lại thiếu những tiện ích văn hóa, nghệ thuật đi kèm. Tất cả đang cần phải thay đổi, từ tư duy quy hoạch của các nhà xây dựng chiến lược, đến bản lĩnh thực hiện, ý tưởng sáng tạo của những kiến trúc sư, công trình sư.

Với một thành phố đặc thù giữa hoạt động sản xuất và phát triển dịch vụ như Buôn Ma Thuột, câu hỏi lựa chọn thế nào về những mô típ, kiểu dáng kiến trúc đô thị hài hòa với không gian xanh bao đời, tương thích các yêu cầu hiện đại như chiếu sáng đô thị, viễn thông, rõ ràng cần được giải đáp nghiêm túc. Những bình luận của cộng đồng về diện mạo quy hoạch thành phố cũ, qua những bức ảnh đã có, cho thấy cộng đồng mong mỏi đội ngũ những nhà quản lý và quy hoạch hết sức thận trọng, tận tâm lựa chọn những giải pháp kiến trúc mới, ứng dụng công trình mới, những điều kiện cho phép về thiết bị đi cùng…

TP. Buôn Ma Thuột đang vận động xây dựng rõ những tiêu chí kiến trúc nhà ở đô thị, các quy định xây dựng công trình nội và ngoại thành, thì lại càng cần được bổ sung nhiều ý tưởng, sáng kiến về phân cấp công trình, tổ chức kiến trúc cụ thể. Hệ quả đòi hỏi này, phải chăng là các nhà quy hoạch cần thay đổi các công thức, quy cách cũ, tìm những giải pháp, thông số quy hoạch mới, hiệu quả khoa học hơn, làm cho đô thị này được cập nhật tân tiến và đem lại nhiều lợi ích dân sinh hơn. Nhất là ở các khu đô thị mới, những cụm dân cư mới, trong tiến trình được xây dựng phát triển, sẽ không chỉ đặt ra những bài toán phát triển thương mại, cao ốc, mà còn cần thể hiện được nhiều nét văn hóa, dấu ấn tri thức cộng đồng bên trong, mới có thể góp phần định vị rõ giá trị của đô thị. Những thị dân mới của Buôn Ma Thuột tương lai sẽ không chỉ cần những căn nhà để ở, mà còn cần những hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại, không gian xanh linh hoạt, và rất nhiều tiện ích văn minh khác, liên quan đến kiến trúc đô thị bền lâu.

Nguyên Đức