Điều tiết linh hoạt nguồn nước thủy điện vào mùa khô

Tây Nguyên đang bước vào cao điểm mùa khô, nguồn nước trên các sông suối đang giảm nhanh, trong khi nhu cầu nước phục vụ sản xuất tăng cao. Do đó, vận hành, điều tiết nguồn nước cho hạ du công trình thủy điện đòi hỏi giải pháp linh hoạt, chủ động của chủ hồ và chính quyền các địa phương.

Tiết kiệm nguồn nước để cấp cho hạ du

Trên lưu vực sông Sêrêpốk, hồ chứa thủy điện Buôn Tua Srah là hồ chứa lớn nhất nằm ở khu vực thượng nguồn sông Krông Nô, có ảnh hưởng rất lớn trong việc điều tiết nguồn nước, bảo đảm hoạt động tưới tiêu cho cây trồng trong mùa khô trên địa bàn hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông.

Việc vận hành của các nhà máy thủy điện phía hạ lưu và nhu cầu sử dụng nước cho sản xuất nông nghiệp trên địa bàn các địa phương dọc sông phụ thuộc rất lớn vào sự điều tiết hồ chứa này.

Năm nay hiện tượng El Nino tác động rất rõ, lượng mưa và lưu lượng nước về hồ rất thấp so với những năm trước. Mặc dù cuối năm 2023, hồ Buôn Tua Srah có dung tích 522 triệu m³ đã cơ bản tích đầy nước, nhưng để cung cấp nước trong suốt 7 tháng mùa khô thì đòi hỏi phải điều tiết hợp lý.

Do đó, Công ty Thủy điện Buôn Kuốp đã làm việc với các huyện thuộc hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông để nắm thông tin về nhu cầu sử dụng nước của địa phương, lên kế hoạch điều tiết nước trên cơ sở tuân thủ Quy trình vận hành liên hồ chứa do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Nhà máy thủy điện Buôn Tua Sar.

Ông Trần Văn Khánh, Giám đốc Công ty Thủy điện Buôn Kuốp cho biết, thực hiện Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông về việc ứng phó với nguy cơ hạn hán, thiếu nước, đơn vị đã phối hợp vận hành, điều tiết để đảm bảo cung cấp nước.

Cụ thể, thời điểm này đang là cao điểm mùa khô, lượng nước về hồ Buôn Tua Srah khoảng 20 m³/s, có ngày thấp chỉ 16 m³/s, nhưng hồ đang xả với lượng nước trên 90 m³/s trong khoảng 16 giờ và lưu lượng bình quân ngày theo quy trình vận hành là hơn 60 m³/s. Mặt khác, đơn vị cũng cử cán bộ đi dọc theo bờ sông kiểm tra, đánh giá tình hình cấp nước cho vùng hạ du.

Ngoài việc cố gắng tuân thủ điều tiết nước của công ty thì những địa phương vùng hạ du cũng cần quan tâm tổ chức nạo vét kênh dẫn vào các trạm bơm và có giải pháp khắc phục khi mực nước sông Krông Nô bị tụt xuống. Thời điểm 9 giờ đến 15 giờ hằng ngày, hệ thống điện ưu tiên khai thác các nguồn năng lượng tái tạo, thủy điện được huy động ở khung giờ khác.

Đối với thủy điện Buôn Tua Srah sẽ khai thác liên tục tối thiểu 12 giờ/ngày, nhưng dịch chuyển sang khung giờ bắt đầu từ 15 giờ thay vì 7 giờ hằng ngày. Do đó, các địa phương cần có kế hoạch lấy nước hợp lý.

Bên cạnh đó, mực nước sông Krông Nô nói chung và đoạn phía hạ lưu các nhà máy thủy điện Buôn Tua Srah, Chư Pông Krông sụt giảm (cơ bản là do lòng sông bị khai thác cát làm mực nước giảm theo), thời điểm này, mặc dù lưu lượng nước xả về hạ lưu của các nhà máy vẫn đảm bảo theo đúng quy trình vận hành liên hồ, nhưng do mực nước sông thấp nên các trạm bơm lấy nước phục vụ tưới tiêu và sinh hoạt của địa phương bị hụt, không đảm bảo để lấy nước. Do đó, địa phương cần có những giải pháp linh hoạt để thích ứng.

Chủ động ứng phó với hạn hán

Xã Ea R’bin (huyện Lắk) nằm ở hạ lưu sông Krông Nô, cách Nhà máy thủy điện Buôn Tua Srah 12 km, tiếp giáp với sông Krông Nô, có 1.367 ha đất nông nghiệp, trong đó có khoảng 800 ha cây trồng các loại phụ thuộc vào nguồn nước tưới từ sông này.

Thời gian qua, do biến đổi khí hậu và điều tiết nước từ nhà máy thủy điện ở thượng lưu, mực nước sông Krông Nô có chiều hướng năm sau thấp hơn năm trước, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất nông nghiệp và các hoạt động sinh kế của người dân.

Cụ thể, mực nước sông thấp khiến các bể hút của trạm bơm cao hơn nên các trạm bơm phải hoạt động cầm chừng, làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc cung ứng nước tưới phục vụ sản xuất của người dân. Vừa qua, nhiều diện tích lúa nước và hoa màu vụ đông xuân 2023 – 2024 đứng trước nguy cơ khô hạn.

Ông Đặng Xuân Kiên, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Ea R'bin cho biết, trước thực trạng trên, để đảm bảo vấn đề sinh kế cho người dân, ngay từ đầu tháng 2/2024, UBND huyện Lắk đã chỉ đạo, hướng dẫn UBND xã Ea R’bin tập trung rà soát và đề xuất phương án xử lý, khắc phục những sự cố của hai trạm bơm điện để khai thác có hiệu quả nguồn nước tưới cho cây trồng.

Đối với trạm bơm điện buôn Phôk, có công suất tưới cho 60 ha lúa nước và hoa màu của người dân, đồng thời thực hiện nhiệm vụ tạo nguồn chống hạn cho 40 ha cây trồng quanh vùng sản xuất được tưới chủ động, địa phương đã tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng, xây dựng phương án xử lý.

Cụ thể, vì bể hút bị “treo” do mực nước sông xuống thấp, nên địa phương đã thực hiện nối thêm 15 m ống hút của hai máy bơm điện từ vị trí ống hút hiện tại ra sông Krông Nô, nhờ đó, trạm bơm vẫn có thể bơm tưới bình thường ngay cả khi Nhà máy thủy điện Buôn Tua Srah dừng vận hành.

Trạm bơm tại xã Ea R'bin (huyện Lắk) được nối đường ống để hoạt động hiệu quả vào mùa khô.

Đối với Trạm bơm điện Ea R’bin 2, có công xuất tưới cho 120 ha lúa nước và hoa màu, đồng thời tạo nguồn chống hạn cho khoảng 80 ha cây trồng ở vùng lân cận đã bị sạt lở tại vị trí cửa bể hút, vừa qua địa phương đã phối hợp với Chi nhánh khai thác công trình thủy lợi huyện Lắk tổ chức vận động người dân tiến hành nạo vét thủ công để khơi thông, lấy nước từ sông Krông Nô vào bể hút.

Hiện tại, UBND xã Ea R’bin đang xây dựng phương án, lập dự toán để trình UBND huyện xem xét, hỗ trợ kinh phí thực hiện phương án kè rọ đá chống sạt lở và tiến hành nạo vét bằng xe cơ giới để đưa nước vào trạm bơm, giúp trạm bơm vận hành tối đa công suất, không để xảy ra tình trạng khô hạn.

Theo các nhà máy thủy điện, các chủ hồ luôn tuân thủ và phối hợp quy trình vận hành đơn hồ và liên hồ, bảo đảm nguồn nước cấp về hạ du. Bên cạnh đó, mùa này, phần lớn thời gian vận hành thủy điện vào buổi chiều và tối, nên chính quyền và người dân vùng hạ du cần có lịch lấy nước phù hợp, tránh lãng phí nguồn nước. Về phía các địa phương, cần chủ động khơi thông dòng chảy tại các vị trí lấy nước của trạm bơm, hạ thấp các máy bơm để đáp ứng nhu cầu thiết thực của người dân.

Với việc thực hiện nghiêm cam kết của các đơn vị thủy điện cùng sự chủ động ứng phó khô hạn và phối hợp tốt của chính quyền địa phương các cấp trong công tác phòng, chống hạn hán, chắc chắn sẽ giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết khắc nghiệt trong mùa khô năm nay.

Minh Chi